Zer dira arma kimikoak?
Arma kimikoak etsaia hiltzeko, zauritzeko edo gaitasunik gabe uzteko substantzia kimikoen ezaugarri toxikoak erabiltzen dituzten armak dira.
Ez dute lehergaien bidez suntsitzeko ahalmenik, hori da arma nuklearrekin edo ohiko armekin duten ezberdintasun nagusia.
Bestalde, arma biologikoek patogenoak erabiltzen dituzte, hau da, bakterioak edota birusak, gerrarako arma gisa.
Siriako gatazkan arma kimikoak erabiltzen ari ote diren polemikak alerta eragin du nazioartean.
Arma kimiko gisa erabiltzeko gizakiak asmatu duen nerbio-gas bortitzena VX nerbio-gasa da, baina badaude heriotza eragiten duten beste substantzia batzuk ere, tartean mostaza-gasa eta zianuro-hidrogenoa.
Gizakietan eta animalietan behin-behineko gaitasun eza, kalte iraunkorra edota heriotza eragin dezakeen edozein substantzia kimikoren erabilera debekatuta dago.
Lehen Mundu Gerran erabili ziren gas kimikoak eskala handian lehen aldiz. Ypresen Bigarren Guduan hasi ziren 1915eko apirilaren 22an, alemaniarrek kloroarekin Frantziako, Kanadako eta Aljeriako tropei eraso egin zietenean. Harrezkero, 50.965 tona gai kimiko erabili zituzten bi aldeek, biktimen arnas aparatuari kalte egiteko, gas negar-eragile gisa edo larruazalean erredurak sortzeko, hala nola kloroa, fosgenoa eta mostaza-gasa.
Nazioarteak arma kimikoak eta biologikoak erabiltzea debekatu zuen Lehen Mundu Gerraz geroztik.
Hala ere, geroago ere erabili izan dira, besteak bestea, Iranen eta Iraken arteko gerran, 80. hamarkadan, baita eraso terroristetan ere. Tokioko erasoak esaterako, hautsak harrotu zituen. 1995ean, bost eraso bateratutan sarin gasa bota zuten Tokioko metroan.
Debekua
Nazio Batuen Erakundeak suntsipen handiko armatzat ditu arma kimikoak.
Arma kimikoen inguruko Biltzarra arma horiek garatzea, ekoiztea, eskualdatzea, biltegiratzea eta erabiltzea debekatzen duen nazioarteko ituna da.
1993an sinatu zuten eta 1997. urteko apirilaren 29an sartu zen indarrean. Era horretan, arma kimikoen inguruko 1925eko Genevako Protokoloa zorroztu zuten.
Munduko herrialde ia guztiek egin dute bat Biltzarrak esaten duenarekin, baina bost herrialdek oraindik ez dute ituna sinatu: Angolak, Ipar Koreak, Egiptok, Somaliak eta Siriak.
Zure interesekoa izan daiteke
Dick Cheney AEBko presidenteorde ohia hil da, 84 urterekin
George W. Bushen Gobernuko bigarrena Defentsa Saileko buru ere izan zen, eta garai batean Alderdi Errepublikanoaren zutabeetako bat.
Zohran Mamdani, New Yorkeko eraberritze aurrerakoia gorpuzteko prest dagoen gizona
34 urterekin, Mamdanik Alderdi Demokratako olatu aurrerakoi, kulturaniztun eta ezkertiar berria irudikatzen du, eta astearte honetako New Yorkeko Alkatetzarako hauteskundeak irabazteko faborito argia da. Bere alderdiko liderren babes argirik ez duen arren, ezkerrera biratu eta izaera sozialeko politika publikoen egarri diren gazteen babesa du.
500 milioi haur baino gehiago bizi dira gatazka armatuen eremuetan
Save the Children gobernuz kanpoko erakundearen arabera, 2024an 520 milioi adingabe baino gehiago bizi ziren gatazka-guneetan. Afrika da eskualde kaltetuena: kontinente horretako haur guztien % 32 indarkeria armatuaren eraginpean bizi dira. 2024an, egunero, batez beste, 78 haur erailketen, bahiketen, sexu-erasoen eta mutilazioen biktima izan ziren, besteak beste.
‘Melissa’ urakanak Jamaikan eragindako suntsipena
Melissa urakanak suntsipena eragin du Jamaika uhartean, eta gutxienez 28 hildako dira jada. Urakanak "aurrekaririk gabeko" hondamendia eragin duela adierazi dute Jamaikako agintariek. Horrela geratu da uhartea, Melissaren astinduaren ondoren.
6,3 graduko lurrikara batek Afganistan iparraldea astindu du
Lurrikararen ondorioz, 27 hildako eta 700 zauritu baino gehiago izan dira, baina bilaketa- eta erreskate-lanek aurrera jarraitzen dute, eta ez da baztertzen datozen orduetan hildakoen kopuruak gora egitea.
Trumpek esan du ez duela uste AEBk Venezuelaren kontrako gerrarik egingo duenik, baina ez du planei buruz hitz egin nahi izan
"Zer erantzun diezaioket horrelako galdera bati? Ba al dago Venezuelan eraso bat egiteko planik? Nork esango luke hori? Halakorik balego, esan egingo nizukeela uste duzue, zintzoki? Bai, planak ditugu. Oso plan sekretuak ditugu", esan du 'Air Force One' hegazkinean. "Begira, ikusiko dugu Venezuelarekin zer gertatzen den", adierazi zuen, eta Venezuelako Gobernuak "milaka pertsona bidali zituen kartzeletatik, erakunde mentaletatik eta mendekotasun zentroetatik".
2007tik aurrera jaiotakoei erretzea debekatu die Maldivetako Gobernuak, horrelako erabaki bat hartu duen lehen herrialdea bihurtuz
Debekua aitzindaria da munduan, eta "ohitura ez osasungarriak desagerraraztea eta belaunaldi osasungarria eraikitzea" du helburu, presidenteak azaldu duenez.
Hamasek beste hiru gorpu entregatu dizkio Israeli
Bestalde, Israelek gazatarren 225 gorpu itzuli ditu, horietako asko abusuen eta torturen zantzuekin.
Poliziak ez du Londres iparraldeko tren batean izandako erasoa terrorismoarekin lotzeko zantzurik sumatu
Britainiarrak dira erasoaren bi egileak, eta "ez du terrorismoarekin zerikusirik", esan du prentsaurrekoan Garraoi Poliziaren buru John Lovelessek. Zauritutako hamar lagunetatik bi egoera kritikoan daude, "hiltzeko arriskuan".
Israelek Hezbollahko buruzagi bat hil du Libano hegoaldean egindako erasoetan
Gainera, Israelgo indarrek erasoak areagotzeko mehatxua egin dute, Beiruti milizia xiitaren armagabetzean porrot egin izana leporatu ostean.