Erdi Aroan euskaraz idatzitako testurik luzeena erakusgai, Nafarroan
Nafarroako Artxiboak Erdi Aroan euskaraz idatzitako testurik luzeena jarri du ikusgai apirilean. Machin de Zalba Carlos III.a noblearen ofizialak idatzi zuen gutuna da.
Testua laburra den arren, Nafarroako Gobernuak ohar baten bidez zabaldu duenez, oso garrantzitsua eta berezia izaten jarraitzen du, bertan ikus baitaiteke Nafarroako herritarrak euskaraz mintzatu ohi zirela. Alabaina, mende bat baino gehiago beranduago agertu zen euskara dokumentuetan eta literaturan lehen aldiz.
Gutuna Florencio Idoatek zabaldu zuen 1969an, hain zuzen, Nafarroako Artxiboko zuzendaria zen garaian, Kontuetako Ganbaran zegoen liburu batean topatu ostean.
Orduz geroztik, testua urte asko izan da erakundearen ganbera blindatuan ikusgai, eta 2014an Nafarroako Errege Artxiboak egindako erakusketa batean agertu zen berriz.
Orain, idatzi zutenetik 600 urte bete diren honetan, Nafarroako Errege Artxiboak "Machin de Zalbaren gutuna euskaraz (1416)" dokumentuari zuzendu dio apirileko erakusketa txikia.
Hain zuzen, testuak bi gutun jasotzen ditu, biak euskarri berean idatziak, alegia, Martin de San Martin eta Machin de Zalba deitutako bi pertsonek elkar bidali zituzten eskutitzak.
Lehen gutuna erromantze nafarreraz idatzitako dago, hain justu, Nafarroako administrazioan erabili ohi zen hizkuntza, baina agurra euskaraz idatzita dago: jaunatiçula egun hon (jaungoikoak egun ona eman bekizu).
Eskutitz horretan, Martin de San Martin zehazteko eskatzen dio Machin de Zalbari zenbatekoa zen Donibane Garaziko herritarrek lortutako jaitsiera fiskala, erregearen eskutik. Gainera, gutunaren amaieran gai pribatu bat ere aipatzen du eta Machin de Zalbari biok gonbidatuta zeuden afari batera joango ote zen baieztatzeko eskatzen dio.
Erantzunean, Machin de Zabalak erromantze nafarrean erantzuten dio afariaren gaineko galderari, esanez gonbidatuak dituela bere etxean, eta ezin dela afarira joan.
Ondoren, euskaraz egiten du, eta Donibane Garaziko herritarren jaitsiera fiskalaren inguruan erantzuten dio.
Historian zehar, Nafarroako Administrazioa latinez mintzatu izan da, ondoren erromantze nafarrean, eta, azkenik, gaztelaniaz, Nafarroako Artxiboan ageritako milaka dokumenturen arabera.
Halere, herritar askok euskaraz bakarrik egiten zuten, eta euskara ez zen heldu dokumentazio ofizialera eta literaturara denbora asko igaro arte.
Alabaina, ez da euskaraz idatzitako dokumentu bakarra. Esaerako, erakusketako beste dokumentu batean, alegia, "euskérica eric vere gogoan" oharra 1294koa da. Bertan, Donibane Garaziko dantzetan errege administrazioari bidalitako kontuen testua da.
Albiste gehiago gizartea
Gorotzak agertu dira Bizkaiko hainbat igerilekutan: "Arraroa da hainbeste aldiz gertatzea, erronka birala izan daiteke"
Azken egunotan Sopelako eta Urduñako hainbat igerileku itxi behar izan dituzte, uretan gorotzak (kaka) agertu direlako. Zikinkeria horren jatorria sare sozialetan zabaldu eta birala egin den erronka batean legoke, antza. Egoerak haserrea eragin du erabitzaileen artean.
Araudi berri batek aukera emango die pazienteen elkarteei osasun-sisteman gehiago eragiteko
Osasun sailburuak araudi horren garapena iragarri du, eta elkarteei adierazi die “gertu eta oso aktibo behar” dituztela Osasun Ituneko neurriak ezartzeko eta sistema eraldatzeko fasean.
Nortzuk osatzen dute “Deport Them Now” talde neonazia?
Europa osoan migratzaileen aurkako gorroto diskurtsoa bultzatzen duen mugimendua da, eta, antza, Torre Pachecon "magrebtarraren aurkako ehiza" bultzatzen zuen kartela diseinatu zuena.
Gas-ihesa gertatu da Bilbo erdigunean, eta hainbat etxebizitza eraikin jendez hustu dituzte
Rodriguez Arias kaleko obretan lanean ari zen langile batek, nahi gabe, hodi bat zulatu du. Hala ere, udaleko iturriek baieztatu dutenez, ihesa konpondu dute.
Gipuzkoako Kofradiek itsasoan lanean aritu eta erretiroa hartu dutenei omenaldi beroa egin diete
Karmen eguna ospatzen ari dira Euskal Herriko hamaika txokotan. Arrantzaleen eguna da, hain zuzen ere. 322 arrantzaleen lana eskertu dute, baita saregileena ere, eta giro ederrean ospatu Donostiako kaian.
90 urteko emakume bat hil da Gasteizen, oinezkoen pasabide batean auto batek harrapatuta
Ezbeharra astearte honetan gertatu zen, 16:00etan, semafororik gabeko oinezkoentzako pasabide batean. Udaltzaingoaren iturriek azaldu dutenez, argiketa talde bat istripuaren nondik norakoak ikertzen ari da.
TVEko kazetari bat jazarri dute Torre Pachecon, Pedro Sanchezen aurkako irainen artean
TVEko kazetari bati Poliziak lagundu behar izan dio Torre Pachecon, hainbat pertsonen jazarpenagatik. Bildutakoek "Pedro Sanchez, puta semea!" oihukatzen ari ziren.
Sexu-zerbitzuen iragarki faltsuen bidez gizonak estortsionatzen zituen talde kriminal bat desegin dute
Guardia Zibilak lau emakume identifikatu ditu ustez estortsioagatik, talde kriminaleko kide izateagatik eta dirua zuritzeagatik. Biktimak sei probintziatan daude; dirudienez, mehatxatu egiten zituzten sexu-zerbitzuen ustezko iragarkien bitartez harremanetan jarri ondoren.
Sopelako eta Urduñako hainbat igerileku itxi dituzte, uretan gorotzak agertu direlako
Zikinkeria horren jatorria sare sozialetan zabaldu eta birala egin den erronka batean dago. Uda hasi denetik dozenaka igerileku itxi dituzte Estatuan, arrazoi beragatik.
Istilurik gabeko gaua Torre Pachecon, baina tentsioak jarraitzen du ultraeskuindarren deialdi berriengatik
Ultraeskuindarrek kontzentrazioa deitu zuten atzo, baina ez zen istilurik izan, poliziaren presentziagatik. Deialdi berrien aurrean segurtasuna indartu dute. Hainbat hedabidetako kazetariek ehun bat ultraren jazarpena sufritu dute.