Bisurteak, zergatik?
Aurtengo otsailak 29 egun ditu; beraz, 2020 bisurtea da. Berezitasun hau lau urterik behin gertatzen da, eta egutegiaren ezberdintasunak zuzentzera dator.
Urte bakoitzak 365 egun ditu, baina baita zenbatzen ez diren 5 ordu eta 48 minutu ere. Ondorioz, lau urterik behin egun bat gehitu beharra dago, eta, hortaz, 366 egun ditu.
Bisurtea latinetik datorren adiera da: bis sextus dies ante calendas martii (seigarren eguna martxoa baino lehen). Julio Zesarrek otsailaren 23 eta 24 artean beste egun bat tartekatu zuen.
Calendas, nonas eta idus
Juliotar egutegian otsailaren 24a martxoko kalendetako (hilabeteko lehen eguna) seigarren eguna zen. Erromatarrek ez zituzten egunak martxoaren 1etik 31ra zenbatzen, hiru data bakarrik zituzten erreferentzia: kalendak, nonak eta idusak. Zenbatzeko erreferentzia eguna hartzen zuten (kasu honetan, martxoaren 1a).
Egutegi gregorianoan, egun estra hori otsailaren amaieran jarri zuen Gregorio XIII.a aita santuak. Hala, 28 egun izatetik 29 izatera pasatu zen.
Lautan zatigarriak
Bisurtea zein den erabakitzeko 'arauei' dagokienez, laurekin zatigarriak ziren urte guztiak hartzen ziren bisurtetzat juliotar egutegian. Gregorianoan ere, bisurteak laurekin zatigarriak diren urteak dira, baina 100ekin zatigarriak direnak kenduta. Hala ere, badago salbuespen bat: urte bat 100ekin eta 400ekin zatigarria bada, orduan bisurtea da.
Mende amaierako urteak eta bukaeran 00 dutenak (mendea 4ren multiplo ez denean) baztertzen ditu sistemak, adituek azaldu dutenez.
K.a. 49. urtean hasi zen
Bisurtekoaren egun estraren historia K.a. 49 urtean hasi zen, Julio Zesar buruzagiak egutegi bikaina Kleopatra faraoiaren lurraldean, Egipton, aurkitu zuenean. Egutegi erromatarra desfasez josita zegoen.
Orduan, Alexandriako Sosigenesen eskuetan utzi zuen juliotar egutegia diseinatzeko ardura. Sosigenes astronomoa, matematikaria eta filosofoa zen.
Desfase naturala
Egutegi horrek 365 egun zituen eta egun bat gehiago lau urterik behin, Lurrak Eguzkiaren inguruan ematen duen bira sinkronikoa ez denez desfase natural bat sortzen delako.
Egutegi erromatarrak pilatuta zituen desfaseen ondorioz, K.a. 46. urtea historiako luzeena izan zen: 445 egun. Ezohiko urte horri "juliotar urtea" edo "anabasaren urtea" deitu zioten, Wikipediak jasotako azalpenaren arabera.
Sothis izarraren agerraldia lau urterik behin egun bat atzeratzen zela bazekiten egiptoarrek, urte berriari hasiera emanez. Hala ere, 200 urte lehenago, Kanopeko kontzilioan, erreforma egin ahal izan zutenean, egiptoarrek ez zuten aldatu apaizen eta politikarien arteko borrokengatik.
Egutegi hori ofiziala izan zen mende askotan. Nizeako kontzilioan Sosigenesen hanka-sartze bat zegoela ohartarazi zuten, baina ez zuten zuzentzeko ezer egin 1582ra arte, egutegi gregorianoa finkatu arte.
Zure interesekoa izan daiteke
Auto-ilara luzeak Txorierriko igarobidean, Erandion zortzi ibilgailuk talka egin dute eta
Ibilgailuek ezkerreko erreia oztopatzen dute Erletxetara bidean, eta istripuak Arrontegiko eta Artatzako zirkulazioan du eragina.
Eric Olhatsek adingabeei sexu-erasoak egin izana ukatu du Baionan egindako epaiketan
1997-2022 urte artean sei adingaberi sexu-erasoak egitea leporatuta, gaur epaitu dute Aviron Bayonnaiseko entrenatzaile eta Realeko begiratzaile ohia. 10 urteko espetxe-zigorra eta 150.000 eurorainoko isuna jaso dezake.
Dermatosi Nodular Kutsakorra gaitza zabaltzea eragozteko neurriak zorroztu ditu Jaurlaritzak
Joan den hilean hartutako neurriei, beste bi gehituko zaizkie. Besteak beste, EAEra beste toki batzuetako ustiategietako behi-aziendak iristen direnean, albaitari ofizialen zaintzapean egongo dira 21 egunez.
DYAko presidente ohiaren iruzurra egiaztatu dute lekukoek, akusazioaren ustez
Epaiketak asteartean jarraituko du bi auzipetuen deklarazioarekin, eta ondoren aldeek behin betiko txostenak aurkeztuko dituzte.
Osasun teknikariek laugarren greba eguna izan dute Europako kideekin parekatzeko helburuarekin
Goi-mailako teknikariek eta osasun-espezialistek laugarren greba eguna izan dute Estatu osoan, Europan unibertsitate-graduak diren titulazioak Espainiar estatuan Lanbide Heziketa bidez eskuratzen dituztela salatzeko. Horrez gain, Erizaintzako tratamendu eta jarraipeneko lanbideetatik bereizitako profil profesional bat aitortzeko eskatzen dute.
Osakidetzak iaz baino % 11 txerto gehiago jarri ditu, eta gripearen aurka immunizatzeko deia egin du
75 urte baino gehiago edo gaixotasun kronikoren bat dutenek, nahi izanez gero, zita eskatu dezakete gripearen eta covidaren aurkako txertoa hartzeko.
Ikertu gisa deklaratu duen ertzainak ukatu egin du Amaya Zabarteri buruan ostikoa eman izana
Iazko martxoan, Realak eta PSGk jokatu zuten partidan ertzainek foam pilotak jaurti eta zauriak eragin omen zizkieten bi emakumeen salaketen instrukzioak beste pauso bat eman du gaur. Familiek behin eta berriro eskatu dituzten ertzainen deklarazioak hasi dira Donostian.
GOIDIaren biktimak: "Gure senideak ez zituen klimak hil, kudeaketa txarrak eta zientziarekiko errespetu faltak baizik"
GOIDIAren Biktimen Elkartearen presidenteak, Rosa Alvarezek, deitoratu egin du Kongresuko ikerketa-batzordeak kondenatzeko legezko baliorik ez izatea, eta, "garaipen soziala" dela esan duen arren, azpimarratu du oraindik pauso handi bat geratzen dela emateko: Mazon espetxera bidaltzea.
Ezkutatutako gailuak baliatuta gidabaimen-azterketan kopiatzen saiatu diren bi lagun harrapatu dituzte Bilbon
Agente batzuk ohartu ziren bi gizonek jarrera urduria eta antinaturala zutela, eta bularra ordenagailuaren pantailaren ondoan zutela azterketa egin bitartean.
Shein, AliExpress, Temu eta Wish jomugan, haur itxurako panpina sexualak saltzeagatik
Frantziako Gobernuak Shein plataforma debekatzearekin mehatxu egin du, panpina horiek merkatutik erretiratzen ez baditu. Online merkataritzako erraldoia, bere aldetik, Frantziako Justiziarekin kolaboratzeko prest agertu da, Parisko Fiskaltzak ikerketa abiatu ondoren.