Europako lehen gerra handia duela 5.000 urte izan zen, Guardian
Europako lehen gatazka handia Guardian (Araba) izan zen duela 5.000 urte, Neolito garaian, Scientific Reports aldizkarian argitaratutako ikerketa baten arabera. Hala, uste zen baino 1.000 urte lehenago izan zen aurreneko gatazka handi hori —dokumentatuta zegoen zaharrena Alemanian gertatu zen, Brontze Aroan (duela 4.000-2.800 urte)—.
Teresa Fernandez-Crespo Valladolideko Unibertsitateko Historiaurreko Departamentuko irakasleak zuzendutako azterlanak Arabako Errioxako San Juan Portam Latinam aztarnategian topatu zituzten 338 giza hezurdura aztertu ditu. Ikerketan, Europako zenbait unibertsitatetako adituek eta euskal zientzialariek hartu dute parte, hala nola Paco Etxeberria forentseak, Lourdes Herrasti Aranzadiko antropologoak eta Javier Ordoño eta Jose I. Vegas arkeologoek.
Hezurdurak 1980ko eta 1990eko hamarkadetan topatu zituzten, eta gaur egun Arabako Arkeologia Museoan (Gasteiz) dituzte. Gizonezkoenak dira nagusi (nerabeak eta helduak), eta gehienek indarkeria zantzuak dituzte: geziek eragindako zauriak eta garezurreko traumatismoak, besteak beste.
Hain zuzen ere, Europan, historiaurreko ezein eremutan ez dute Arabako aztarnategiko gorpuetan baino gezi-zauri gehiago zenbatu, Teresa Fernandez-Crespo ikerketaren buruak EFE albiste agentziari egindako adierazpenetan azaldu duenez. Aztarnategian eta horren inguruan, silexez egindako 52 gezi-punta topatu zituzten, eta horietatik 36tan talka edo inpaktu arrastoak atzeman.
Horrez gain, gorpuen % 70ek orbaindutako zauriak zituzten, eta beste % 10ek hiltzean sendatu gabeak. Ebidentzia horiek guztiak kontuan hartuta, ikerlariek ondorioztatu dute "eskala handiko gatazka bat" egon zela, "luzea" izan zena, gainera, "gutxienez hainbat hilabetekoa". Gerra "antolatua" eta "batez ere gizonek egindakoa" izan zen, azterlanaren arabera.
Neolitoko lehen gerra handia
Orain arte, ikerlariek uste zuten Neolitoan egun gutxiko borrokak izan zirela, talde txikien artekoak (20-30 pertsona, umeak eta emakumeak tartean). Uste zabaldua zen garai hartako gizakiek ez zutela gerra luze eta handiak egiteko ahalmen logistikorik.
Hala, Europako lehen gerra handia Brontze Aroan zegoen kokatuta. Tollense hirian (Alemania) gertatu zen, eta 4.000 bat borrokalari izan omen ziren. Ikerketa honek, bada, aurretik ere, 1.000 urte lehenago, ezaugarri antzekoak izan zituen beste gatazka bat egon zela frogatu du.
Ikerketaren arabera, Guardiako guduan ehunka pertsonak parte hartu zuten, eta gatazkak "eragin zuzena izan zuen herritarren bizi kalitatean, gaixotasunak eta gosea eraginda", adierazi du Fernandez-Crespok.
Ikerlari horren teoria da Arabako Errioxako eremu horretan jende asko bizi zela, eta gizartearen konplexutasun sozioekonomikoa handia zela. Baliabideak lortzeko borrokak gerra eragin zuen, Fernandez-Cresporen ustez.
"Ikerlan honetan ondorioztatu dugu Neolitoko gerra uste genuen baino sofistikatuago, antolatuago eta herritarrentzat kaltegarriagoa" izan zela, nabarmendu du Fernando-Crespok.
Zure interesekoa izan daiteke
Hego Euskal Herrian premiazko txertaketa baimendu dezala eskatu dio Espainiako Gobernuak Europar Batzordeari, dermatosi nodularrari aurre egiteko
Frantziar estatuarekiko mugatik hurbil dauden eskualdeetan txertatu nahi ditu Espainiako Gobernuak abelburu guztiak, hau da, Euskadin, Nafarroan eta Aragoin. Izan ere, azken orduetan foku berriak agertu dira frantziar Estatuan, mugatik hurbil, gainera. Neurri horren helburua da gaixotasunaren hedapena eten eta ainerako erkidegoetara ez iristea.
Osakidetzak markak hautsi ditu azaroan, 34 transplanteekin, Gurutzetako Ospitalean
Zentroak 25 giltzurrun-transplante eta 9 gibel-transplante egin ditu hilabete bakarrean, eta arlo horretan estatuan eta nazioartean duen lidergoa sendotu du.
Esquadra Mossoek eta Guardia Zibilak IRTA-CReSA laborategiaren egoitza miatu dute, txerri-izurri afrikarra dela eta
Zero gunetik gertu dagoen eraikinean sartu dira gaur goizean, epailearen aginduz. Inguru hori susmopean dago, txerri-izurri afrikarra zabaltzea eragin omen zuen ihesaldi bat ikertzeko.
Mancisidor hautatu dute ararteko, EAJ, PSE-EE eta PPren babesarekin, eta EH Bilduren oposizioarekin
Haren aurrekoak, Manuel Lezertuak, ekainaren 19an formalizatu zuen karguari uko egin ziola, eta, harrezkero, Ines Ibañez de Maeztu izan da jarduneko arartekoa.
Hiru pertsona zauritu dira BI-637 errepidean, Erandion, hiru ibilgailuk eta autobus batek izandako istripuan
Ezbeharra 07:50 aldera gertatu da, eta ezkerreko eta erdiko erreiak itxi behar izan dituzte. Ondorioz, hiru kilometroko auto-ilarak sortu dira.
Bizkaibusen Mugi txartela erabilita ibili ahal izango da aurrerantzean
Horrela, hiru lurraldeetako edozein garraio-txartel (Bat, Barik eta Mugi) erabilita, erabiltzaileek Bizkaibusean ibiltzeko aukera izango dute, ordainketa-sistema integratu eta homogeneo baten bidez.
Albiste izango dira: EITB Maratoia, Talgo Euskadira itzuli da eta 2026rako aurreikuspen ekonomikoa
Gaurkoan Orain-en albiste izango direnen laburpena, bi hitzetan.
Baserritar jantziak, maileguan: “Sarerik ez duten familiak etortzen dira gehienbat”
Orioko Herri Ikastolan baserritar jantziak maileguan uzteko egitasmoa antolatu dute, bigarren urtez jarraian, "piztu eta eragin" ekimenaren baitan. Arropak berrabiltzea du helburu, baita herrian sarerik ez duten familiei laguntzea ere. Abarkak, gonak, zapiak, artilezko galtzerdiak... Denetarik bildu dute, eta egunotan familiak hurbilduko dira behar duten hori jasotzera.
Zestoako kasuari buruz gizarte-zerbitzuek egindako txostena "ez zen zuzena", Arartekoaren teknikari baten arabera
Zestoako sei herritarren aurka atzo abiatutako epaiketaren bigarren saioan deklaratu du Herriaren Defendatzailea erakundeko langileak, defentsaren lekuko gisa.
Kirola, musika eta lan gogorra: 110 urteko Isabel donostiarraren sekretua
Isabel Etxeberriak, 110 urterekin, pianoa jotzen jarraitzen du, arratsaldero, Bartzelonako bere etxean. Betidanik egin izan du kirola, eta gaur egun ere oso bizimodu aktiboa duela kontatu digu. Bere iritziz, sasoiz zahartzeko, garrantzitsuagoa da maitasuna kontu materialak baino.