Europako lehen gerra handia duela 5.000 urte izan zen, Guardian
Europako lehen gatazka handia Guardian (Araba) izan zen duela 5.000 urte, Neolito garaian, Scientific Reports aldizkarian argitaratutako ikerketa baten arabera. Hala, uste zen baino 1.000 urte lehenago izan zen aurreneko gatazka handi hori —dokumentatuta zegoen zaharrena Alemanian gertatu zen, Brontze Aroan (duela 4.000-2.800 urte)—.
Teresa Fernandez-Crespo Valladolideko Unibertsitateko Historiaurreko Departamentuko irakasleak zuzendutako azterlanak Arabako Errioxako San Juan Portam Latinam aztarnategian topatu zituzten 338 giza hezurdura aztertu ditu. Ikerketan, Europako zenbait unibertsitatetako adituek eta euskal zientzialariek hartu dute parte, hala nola Paco Etxeberria forentseak, Lourdes Herrasti Aranzadiko antropologoak eta Javier Ordoño eta Jose I. Vegas arkeologoek.
Hezurdurak 1980ko eta 1990eko hamarkadetan topatu zituzten, eta gaur egun Arabako Arkeologia Museoan (Gasteiz) dituzte. Gizonezkoenak dira nagusi (nerabeak eta helduak), eta gehienek indarkeria zantzuak dituzte: geziek eragindako zauriak eta garezurreko traumatismoak, besteak beste.
Hain zuzen ere, Europan, historiaurreko ezein eremutan ez dute Arabako aztarnategiko gorpuetan baino gezi-zauri gehiago zenbatu, Teresa Fernandez-Crespo ikerketaren buruak EFE albiste agentziari egindako adierazpenetan azaldu duenez. Aztarnategian eta horren inguruan, silexez egindako 52 gezi-punta topatu zituzten, eta horietatik 36tan talka edo inpaktu arrastoak atzeman.
Horrez gain, gorpuen % 70ek orbaindutako zauriak zituzten, eta beste % 10ek hiltzean sendatu gabeak. Ebidentzia horiek guztiak kontuan hartuta, ikerlariek ondorioztatu dute "eskala handiko gatazka bat" egon zela, "luzea" izan zena, gainera, "gutxienez hainbat hilabetekoa". Gerra "antolatua" eta "batez ere gizonek egindakoa" izan zen, azterlanaren arabera.
Neolitoko lehen gerra handia
Orain arte, ikerlariek uste zuten Neolitoan egun gutxiko borrokak izan zirela, talde txikien artekoak (20-30 pertsona, umeak eta emakumeak tartean). Uste zabaldua zen garai hartako gizakiek ez zutela gerra luze eta handiak egiteko ahalmen logistikorik.
Hala, Europako lehen gerra handia Brontze Aroan zegoen kokatuta. Tollense hirian (Alemania) gertatu zen, eta 4.000 bat borrokalari izan omen ziren. Ikerketa honek, bada, aurretik ere, 1.000 urte lehenago, ezaugarri antzekoak izan zituen beste gatazka bat egon zela frogatu du.
Ikerketaren arabera, Guardiako guduan ehunka pertsonak parte hartu zuten, eta gatazkak "eragin zuzena izan zuen herritarren bizi kalitatean, gaixotasunak eta gosea eraginda", adierazi du Fernandez-Crespok.
Ikerlari horren teoria da Arabako Errioxako eremu horretan jende asko bizi zela, eta gizartearen konplexutasun sozioekonomikoa handia zela. Baliabideak lortzeko borrokak gerra eragin zuen, Fernandez-Cresporen ustez.
"Ikerlan honetan ondorioztatu dugu Neolitoko gerra uste genuen baino sofistikatuago, antolatuago eta herritarrentzat kaltegarriagoa" izan zela, nabarmendu du Fernando-Crespok.
Albiste gehiago gizartea
"Nahasmendu delirantea" diagnostikatu diote medikuek Kabiecesen 400 haur baino gehiago txertatu gabe utzi zituen erizainari
Epaiketaren laugarren egunean, auzipetua auzitegian aurkeztu da, baina deklaratzeko moduan ez dagoela onartu du.
Iruñeko Planetarioa berreraikitzeko lanak hasi dira
Urtarrilean kupula larriki kaltetu zuen sutearen ondoren, Iruñeko Planetarioa Tornamira Aretoa zaharberritzen eta eraikina osorik modernizatzen hasi da. Kultura sailburu Rebeca Esnaolak zentroa zientzia eta astronomia dibulgaziorako abangoardiako gune gisa berreskuratzea helburu duten jarduerak azaldu ditu.
Sindikatuek eta pentsiodunek protesta egin dute Eusko Legebiltzarraren aurrean
Pentsioak Lanbide arteko Gutxieneko Soldatara (LGS) arte osatzeko Herri Ekimen Legegilea (HEL) Jaurlaritzak aintzat hartu ez izanagatik protesta egin du pentsiodunen mugimenduak. Bestalde, enplegu publikoko prozesuetan izandako euskararen aurkako "erasoaldi judiziala" salatu du LAB sindikatuak.
Bi gizon atxilotu dituzte Azkoitian gizon bati sexu-erasoa egin eta legez kanpo atxikitzeagatik
Joan den asteartean, gizon bat Ertzaintzaren egoitzara joan zen sexu-eraso baten biktima izan zela eta bere borondatearen aurka atxiki zutela eta eraso fisikoa eta sexuala egin ziotela salatzeko.
Euskal Selekzioak eta Palestinak lagunarteko futbol partida jokatuko dute San Mamesen azaroaren 15ean
Espainiako agintarien arabera, ez da kirol ekitaldi huts bat izango, eta Palestinan pairatzen ari diren "giza eskubideen urraketa guztiak" ikusarazteko ere baliatuko dute lagunartekoa.
Baso-sute arriskua oso handia izango da Nafarroan ostegunetik larunbatera
Aurreikuspenen arabera, arriskua nabarmen murriztuko da larunbateko azken orduan, prezipitazio-fronte bat sartuko baita.
Euskararentzat "arkitektura juridiko berria" eskatu du Kontseiluak, "langile publikoek euskararen ezagutza izatea" bermatzeko
Euskalgintzaren Kontseiluak eta Bagera Donostiako euskaltzaleen elkarteak deituta, bilkura egin dute, arratsaldean, Donostiako epaitegi batek euskararen aurka kaleratu berri duen epai bat salatzeko. Idurre Eskisabel Kontseiluko idazkari nagusiaren hitzetan, "ezinbestekoa da euskarari behar duen arkitektura juridiko berria eskaintzea", "botere judizialetik ezarritako blokeoa gainditzeko".
Palestinaren aldeko mobilizazioak egingo dituzte ostegunean Hego Euskal Herrian
Protestak eguerdian eta arratsaldean izango dira, Gasteizen, Bilbon eta Iruñean.
EHUk 247 milioi euroko egitasmoei uko egin die Israelen parte hartzea dutelako
Joxerramon Bengoetxea errektorearen hitzetan, “herri palestinarraren genozidioaren auzia lehentasuna da” EHUrentzat. Gogorarazi du 2024ko apiriletik ez dutela harremanik Palestinan egindako krimenak gaitzesten ez dituzten unibertsitate eta erakundeekin.
EHUk uko egin dio 247 milioi euroko ikerketa-proiektuetan parte hartzeari, Israelekin loturak zituztelako
Joxerramon Bengoetxea Euskal Herriko Unibertsitateko (EHU) errektoreak asteazken honetan berretsi duenez, "Palestinako herriaren genozidioaren auzia lehentasuna da gure unibertsitatean", eta aditzera eman du EHUk uko egin diela, azken hilabeteetan, 247 milioi euroko ikerkuntza-proiektuei, biomedikuntzaren edo konputazio-zientzien arloetan, proiektu horiek Israelgo estatuarekin zuten loturagatik. Agerraldian, Bengoetxeak Europako Batzordeari eta Espainiako Gobernuari eskatu die Israelgo unibertsitateak, ikerketa-zentroak eta erakundeak bazter utz ditzatela ikerketa elkarlanak, akademikoak edo kulturalak laguntzeko europar funtsetatik.