Hizkuntza urraketak “desnaturalizatzeko” eta salatzeko deia egin die Behatokiak herritarrei
Behatokiak Hizkuntza Eskubideen Egoera 2024 txostena aurkeztu du ostegun honetan Bilboko Euskararen etxean. Txosten horren arabera, iaz 1.206 mezu jaso ditu Behatokiak Eskararen Telefonoan.
Horietatik 1.112 kexak izan dira (gainerakoak zorion mezuak edo bestelako kontsultak), hiru kexa baino gehiago egunean hizkuntza eskubideekin lotuta, eta gehien-gehienak erakunde publikoei jarritakoak. 2023arekin konparatuta, igo egin da kexa kopurua, baina 2016ko 1.600 ingurutik urrun geratu da, hala ere. Ohartarazi dutenez, ordea, salatzen diren kasuak errealitatearen lagin txiki bat besterik ez dira, egunerokoan herritarrek salatu gabe gelditzen diren urraketak "zenbaezinak" baitira.
Erakunde publikoek jaso dituzte aurten ere kexa gehien: 68 espainiar Estatuko administrazioak, Renfe edo Erregistro Zibilak tartean; 180 kexa jaso ditu Eusko Jaurlaritzak, Osakidetzak edo Ertzaintzak jasotako salaketak gehienak. "Osasun arloan euskararen lurralde guztietan gogorra da egoera", Garbiñe Petriarti Behatokiko teknikariak zehaztu duenez.
109 kexa jaso ditu Nafarroako Gobernuak; Ipar Euskal Herrian aldiz, ofizial ez izateak kexatzeko bidea ere ixten duela salatu du Behatokiak.
Hala ere, txostenean jasotakoaren arabera, bistan da euskara ofizial izateak ez duela, bere horretan, euskarazko arreta bermatzen erakunde publikoetan, eta are gutxiago enpresetan, eta horregatik, alor sozioekonomikoan ere hizkuntzari lotutako lege betebeharrak ezartzeko deia egin diete legebiltzar eta erakundeei. Behatokiaren arabera, "erakundeetatik hartzen ez den erabaki bakoitzak edo bermeen kontrako erabaki bakoitzak ondorioak ditu, eta ez bakarrik gaur egungo urraketen betikotzean. Baita gutxiagotutako hiztun komunitate bezala euskaldunek bizi duten berdintasun ezean, edota herritarren ongizatean, segurtasunean, osasunean, hezkuntzan edo zaintzan".
Agurne Gaubeka Behatokiko zuzendariaren hitzetan, "2024an ezin dezakegu esan egoera hobea denik", gaztelera eta frantsesaren nagusitasuna argiak baitira eta idatziz zein ahoz euskaraz informazioa jaso eta euskara erabiltzeko ezintasunak eta trabak daude euskararen lurralde osoan.
Halaber, agerian utzi nahi izan du, erakunde publikoen kasuan bereziki, hizkuntza eskubideen urraketak betikotzeko saiakera sumatzen dutela: "herritarrak gaztelera eta frantsesa erabiltzera bultzatzen eta euskarazko arreta ez emateko trikimailu legalak legitimatzen jarraitzen dute erakundeek, urraketei emandako hainbat erantzunetan".
Azaldu duenez, ohikoa bilakatu da behin eta berriz zerbitzuak euskaraz eskatzen ibili beharra, eta hala adierazita izan arren erdara erabili behar dutela erantzutea, edo euskaraz egin nahi izateagatik atzerapenak zein bestelako oztopoak gainditu behar izatea.
Behatokiaren arabera "erraz" identifikatu daiteke kasu gehienetan muinean dagoen arrazoia: "euskara erabiltzea bermatu ahal izateko, beharrezkoa da eskubide horren beste aldean dagoenak euskararen ezagutza izango duela bermatzea", horren haritik, gaineratu dutenez, "erdibideko neurriek urraketa eta hutsuneak kronifikatzea" dakarte.
Salatzeko deia herritarrei
Azpimarratu dutenez, salatuta soilik lor daiteke erakunde eta enpresak mugitzea, eta adibideak ere jaso dituzte txostenean, kexa jaso ostean urrats egokiak eman dituztenenak: Nafarroako Bideko Ama ospitalea, Interbiak Bizkaiko sozietate publikoa, Nafarroa Arenako zerbitzua eta komunikazioa, edo arlo pribatuan Eroski eta Forum Sport, batzuk aipatzearren.
Kasu batzuetan aurrerapenak eman badira ere, Behatokiaren iritziz, azken urteetan euskalgintzak euskararen normalizazioaren aurkako oldarraldia izendatu duenaren atzean, "hizkuntza eskubideen, gutxiagotuen aitortzaren, hiztunen arteko berdintasunaren zein minorizatutako hizkuntzekiko erreparazio neurrien ukazioa daude".
Horregatik, Behatokiak dei egin die Euskal Herri luze-zabaleko herritarrei "euskararen normalizazio ezaren adierazgarri diren egoera bidegabe guztiak azaleratu ditzaten: eskubide urraketak onartu beharrean, hauek desnaturalizatzera, problematizatzera. Isildu beharrean, salatzera".
Euskararentelefonoa.eus webgunearen bidez edo 948 146 172 telefonoa erabilita bideratu daitezke hizkuntza urraketei lotutako kexak.
Albiste gehiago gizartea
Atun gorria gizentzeko Getariako uretan Aztik eta Balfegok dituzten kaioletan lehenengo 50 hegalaburrak sartu dituzte
Hegalaburraren lehen 50 aleak Getariako gizentzeko itsas haztegiko bi kaioletan daude dagoeneko. Tunidoak sardina eta berdel izoztuekin elikatuko dituzte urriaren amaierara arte, eta hil horren amaieran sakrifikatuko dituzte. Hartuko dituzten kiloak gantza dira, atunaren haragian sartzen den koipea.
Donostiako Amara auzoan kalean bizi diren 50 pertsona migratzaileei Arantzazun ostatu emango diete
Gipuzkoako Foru Aldundiak, Donostiako Udalarekin lankidetzan, aldi baterako ostatu bat prestatu du herri horretan.
Edurne eta Zeledon Txikiren jaitsierak Andre Maria Zuriaren plaza bete du txikien egunean
Aiora Diaz, Los Alegrios kuadrillako 12 urteko neska, eta Eñaut Saenz de Viteri, Galtzagorri kuadrillako 10 urteko blusa, izan dira aurtengo Edurne eta Zeledon Txiki. Eguerdian, txupinazoarekin batera, Zeledon Txikiren eta Edurneren panpinak San Migel elizako dorretik jaitsi dira. Ondoren, Aiora eta Eñaut elizako balkoira itzuli dira eta, handik festaz gozatzeko deia egin diete Gasteizko haur guztiei.
Donostiako Boulevardeko puntu morea berriro irekiko dute Aste Nagusian, indarkeria sexista kasuak prebenitzeko eta artatzeko
Larunbat honetatik aurrera, prentsa kiosko zaharrean, profesionalek aurrez aurreko arreta zerbitzua emango dute. Era berean, Emakumeen Etxea eta Berdintasun Sailaren telefonoa ere erabilgarri egongo dira, beste baliabide batzuekin batera.
Osakidetzak haurrei I motako diabetesa goiz detektatzeko Estatuko lehen azterlana abiatu du
6.000 pertsonak baino gehiagok parte hartuko dute Euskadiko Osasun Zerbitzuak zuzendutako lanean. Sintoma klinikoak agertu aurretik gaixotasuna identifikatzea da helburua, eta, horrela, konplikazioak murriztu eta aurretiaz jarduteko aukera ematea.
PPk eta Voxek debekatu egin dute jendaurrean Islamarekin lotutako ekitaldiak egitea, Jumillan, Murtzian
Ezingo dute ospatu, adibidez, musulmanen artean ohikoa den Arkumearen Jaia. Voxek proposatu zuen mozioa, eta PPren babesarekin, aurrera atera da. Jumilla da, hortaz, xenofobia instituzioek bultzatzen duen lehen herria.
EAEk 2.355 biztanle irabazi ditu bigarren hiruhilekoan, atzerritarren etorrerari esker
Jatorriari dagokionez, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan bizi diren atzerritar gehienak Kolonbian (1.400), Marokon (830) eta Venezuelan (760) jaiotakoak dira.
Beste sute bat piztu da Artaxoa eta Añorbe artean, baina suhiltzaileek egonkortzea lortu dute
Sutea 18:13an hasi da, eta ez du zerikusirik asteartean piztu ziren biekin. Sutea garagar eta gari uzta jasota dagoen galtzu soro batean hasi da, baina basoa gertu du.
EHUk Bakearen aldeko Adierazpena sinatu du Hiroshiman, eta Bengoetxea errektoreak Gazako sarraskia salatu du
Joxerramon Bengoetxeak "memoria ariketaren garrantzia" azpimarratu du. "Unibertsitateok gure esku dagoena egitera behartuta gaude, errepika ez dadin eta gertatutakoa ahaztu ez dadin", erantsi du.
Beroa Eukal Herrian: osasun alerta gorria Nafarroan, eta abisu horia EAEn eta Iparraldean
Ostegunetik aurrera tenperatura altuak izango dira, eta Nafarroako Erriberan 40 gradura iritsiko dira. Aurreikuspenen arabera, balio horiek igandera arte mantenduko dira, gutxienez. Gainera, ostiralean tenperatura maximoak 35 gradutik gorakoak izan daitezke, ez bakarrik Arabako hegoaldean, baita Kantauri isurialdeko barnealdean ere.