Grabitazio uhinak atzeman dituzte, Einsteinen teoria egiaztatuta
Albert Einstein fisikari alemaniarrak duela mende bat aurreikusi zituen grabitazio uhinak atzeman egin dituzte lehen aldiz, LIGO proiektuak baieztatu duenez.
"Jaun-andreok, atzeman egin ditugu grabitazio uhinak; lortu egin dugu", iragarri du David Reitze LIGO proiektuko buruak, txalo artean, Washingtonen eskainitako prentsaurreko jendetsu batean.
"Hainbat hilabete behar izan ditugu grabitazio uhinak zirela egiaztatzeko; orain, etortzekoa dena da zirraragarriena, leiho bat ireki baitiogu unibertsoari", adierazi du.
Uhinak irailaren 14an atzeman zituzten, 09:51ean (GMT), LIGO proiektuaren bi detektatzaileetan. Bat Livingstonen (Luisiana) dago, eta, bestea, Hanforden (Washington).
Tankera horretako uhinek beste modu batera lortu ezin den informazioa dute, euren jatorriari eta grabitatearen izateari buruzkoa.
Fisikariek ondorioztatu dutenez, bi zulo beltzek bat eginda sortu ziren atzemandako grabitazio uhinak. Talka hori eman daitekeela teoria hutsa zen, eta orain lehen aldiz 'ikusi' dute.
Einsteinen aurreikuspena
Grabitazio uhinen bilaketa duela bost hamarkada hasi zen, unibertsoa hobeto ulertzeko xedez; baina Albert Einsteinek duela 100 urte aurreikusi zituen, Erlatibitatearen Teoria Orokorraren baitan.
Hain zuzen ere, unibertsoan mugitzen diren objektuek espazio-denboran uhinak sortzen dituztela deskubritu zuen fisikari alemaniarrak. Horrela, grabitazio uhinak teorizatu zituen, baina horien existentzia ezin izan da frogatu, orain arte.
Aurkikuntzak hankaz gora jarriko du astronomian. Izan ere, orain arte argi mota ezberdinak (uhin elektromagnetikoak) erabili izan dituzte unibertsoa begiratzeko, baina hemendik aurrera argiaren menpe ez dauden 'begi' berriak erabili ahal izango dituzte.
Grabitazio uhinek unibertsoan mugitzen diren objektuei buruzko informazioa dute, eta kosmosaren historia eta jaiotza ezagutzeko baliagarriak izango dira.
Stephen Hawking fisikariaren esanetan, grabitazio uhinek "astronomiaren alorrera iraultza ekartzeko potentziala dute".
Albiste gehiago gizartea
Gozatu inoiz ez bezala ETBren programazioko saio berriekin eta itzulerekin
Garena, batzen gaituena lelopean aurkeztu du ETBk udazken honetarako prestatu duen programazioa Gasteizko FesTVal jaialdiaren barruan. Elkarrekin sentitu, dastatu, gozatu, deskubritu eta dibertituko gaituen askotariko edukiak prestatu ditu EITBk, zerbitzu publikoa, aktualitatea eta gertutasuna ardatz izango dituen telebistarako eskaintza zabala.
A2 mailaraino zabalduko dute euskara ikasteko doakotasuna datorren ikasturtean
Hala, 2025-2026 ikasturtean, oinarrizko A1-A2 mailetako ikasleek nahiz C1 mailan komunikazio-gaitasuna hobetu nahi duten 16-18 urte bitarteko gazteek, ikasturteko matrikula doakoa izango dute.
AEKk eskolak debalde emango dizkie ikasleen gurasoei
Maila guztietan euskara ikasi nahi duten pertsonentzat doako ikastaroak aldarrikatu dituzte Koordinakundearen arduradunek, ikasturte berrirako matrikulazio kanpainaren aurkezpenean.
Yala Nafarroak eta BDZk bat egin dute Israel Premier Tech taldearen aurkako protesta baketsuekin
Yala Nafarroa Palestinarekin eta BDZ Nafarroa plataformek protesta ekintza baketsu eta ez-bortitzak egin dituzte Vueltaren gaurko etapan, Israel Premier Tech taldearen parte-hartzea salatzeko.
HABEk hizkuntza-eskakizun asimetrikoak eta partzialak egiaztutako ditu
Euskal Sektore Publikoan Euskararen Erabilera Normalizatzeko Dekretua moldatuko du Eusko Jaurlaritzak, eta horren ondorioz, hizkuntza eredu berrien beharretara egokituko dira HABEren egiaztatze prozesuak.
Bi pertsona zauritu dira N-121-A errepidean, auto-istripuz, Beran
48 urteko gizonezko bat ibilgailuan harrapatuta geratu da, suhiltzaileek atera eta Donostiako Ospitalera eraman dute, politraumatismoak dituela. Beste zauritua 37 urteko gizona da, eta politraumatismoak ditu ere. Irungo ospitalera eraman dute.
Mila milioi pertsonak baino gehiagok buruko osasun arazoak dituzte munduan, Munduko Osasun Erakundearen arabera
Munduko biztanleriaren % 14. Gehienak, gainera, diru-sarrera txikiko eta ertaineko herrialdeetan bizi dira. Pandemiak genero-arrakala handitu zuen, emakumeen buruko osasun arazoak % 30 igo baitziren. Horiek dira Munduko Osasun Erakundearen 'World mental health today' txostenaren ondorioetako batzuk.
Albiste izango dira: Illa-Puigdemont bilera, buru-osasunari buruzko MOEren txostena eta ETBren denboraldi berria
Gaurkoan albiste izango direnen laburpena, bi hitzetan.
Bi gazte hil dira, eta bi zauritu, auto-istripuz, Okondon
Autoaren gidaria tokian bertan hil da, eta beste gaztea, ospitalean.
Global Sumud Flotilla Gazara bidean da berriro ere
Eguraldi txarrak Bartzelonako portura itzularazi zituen, baina astelehen iluntzean ekin diote berriz ere Gazarako bideari, bidaiarako eguraldi ona izango dute eta.