Nobel sariak jarraitzeko gida
1901etik ematen dituzte Nobel sariak Fisika, Kimika, Medikuntza eta Fisiologia, Literatura, Bakea eta Ekonomia (1968tik ematen da) arloetan, gizakiaren aurrerakuntzan edo ongizatean lagundu duten pertsona edo erakundeak nabarmentzeko. Sarituen izenak urriaren 7a eta 14a bitartean emango ditu ezagutzera Alfred Nobel Fundazioak.
Sariak abenduaren 10ean ematen dira, Alfred Nobelen (1833-1896) heriotzaren urtemugan. Asmatzaile, ingeniari, kimikari eta enpresari suediarra izan zen Alfred Nobel. Dinamita asmatu zuen, eta dirutza handia egin zuen horri esker. Hil aurretik, Nobel sariak sortu zituen, historiak luzaroan gogoan izan zitzan.
Peter J. Ratcliffe ikertzaile britainiarrak eta William G. Kaelin eta Gregg L. Semenza ikerlari estatubatuarrek irabazi dute 2019ko Medikuntzako Nobel saria, medikuntza molekularraren alorrean egindako ikerketengatik, Stockholmeko Karolinska Institutuak astelehen honetan jakinarazi duenez.
Zehazki, “geneen jardueraz arduratzen den prozesu molekularra” identifikatzea lortu dute hiru zientzialariek, “zelulak oxigeno maila aldakorretara nola egokitzen diren argituz”, Karolinska Institutuaren hitzetan.
Bestalde, James Peebles AEBko zientzialariak eta Michel Mayor eta Didier Queloz suitzarrek irabazi dute 2019ko Fisikako Nobel saria, Suediako Zientzia Akademiaren arabera. Unibertsoaren garapenaren eta Lurrak kosmosean duen lekuaren ezagutzan hirurek egindako ekarpena saritu du Akademiak horrela.
John B. Goodenough estatubatuarrak, Stanley Whittingham britainiarrak eta Akira Yoshino japoniarrak, berriz, 2019ko Kimika Nobel saria irabazi dute, ioi-litioko baterien garapenagatik.
Suediako Akademiak Literatura Nobel sari bi iragarriko ditu: 2018koa eta 2019koa. Urriaren 10ean egingo du, 13:00etan.
Bakearen Nobel saria urriaren 11n, ostiralean, iragarriko dute, 11:00etan, eta Ekonomia alorreko Nobel saria, urriaren 14an, astelehenean, jakinaraziko dute, 11:45 aldera.
Sarituei golardoa eta diploma ematen dizkiete, eta baita dirua ere, Fundazioak urtean izandako finantzen araberako kopurua. Golardoa ezin da hil ostean irabazi, ezta hiru lagun baino gehiagoren artean partekatu ere.
Stockholmen egiten dute sarien banaketa, eta Carl XVI.a Gustaf Suediako erregearen eskutik jasotzen dute golardoa.
Bakearen Nobel sariak, ordea, Oslon ematen dituzte, Harald V.a Norvegiako erregearen aurrean.
Albiste gehiago gizartea
Su handi batek Lleida kiskali du: zer da seigarren belaunaldiko sute bat?
Lleidako sutearen garrak 30 km/h-ko abiaduran joan ziren, 14 kilometroko altuerako hodei pirokumuloa sortu zen eta eguraldiak sua kontrolatzea zaildu zuen.
Joxe Azurmendi, euskararen eta euskal kulturaren aldeko ekintzaile nekaezina
Zegaman jaioa, Azurmendi Jakin taldeko kide aktiboa izan zen, Francoren debekuaren ondoren aldizkaria birsortu zenetik. Beste erakunde batzuekin ere kolaboratu zuen euskararen normalizaziorako, kulturan eta bakegintzan.
EHUk "jakintzaren demokratizazioan funtsezko rola jokatzen jarraitu" behar duela defendatu du Pradalesek
Imanol Pradales lehendakariak inauguratu du Donostian Euskal Herriko Unibertsitatearen (EHU) Udako Ikastaroen 44. edizioa. Ekitaldi horretan, Miren Arzalluz Guggenheim Bilbao Museoaren zuzendari nagusiak eskola magistrala eman du, 'Mugarik gabeko artea. Mugak gainditzen, lengoaiak esploratzen' izenburupean.
Joxe Azurmendi filosofo eta pentsalari zegamarra zendu da, 84 urte zituela
Jakin aldizkariak azpimarratu duenez, "pentsamendu itzela utzi diguzu. Hura lantzen jarraituko dugu, beti eskatu izan diguzun bezala, zu (eta inor) jainkotu gabe, baina maisu-maistrak aitortuz". Aldizkari historiko horrek nabarmendu duenez, Azurmendiren pentsamendua funtsezkoa izan zen joan den mendeko 60ko eta 70eko hamarkadetan euskara eta euskal kultura berritu eta bultzatzeko.
Zer gertatzen da gure datu pertsonalekin hotel batean ostatu hartzen dugunean?
Segurtasunagatik, hotelek datu jakin batzuk bildu eta Poliziari helarazi behar diote, baina ezin dituzte muga argi batzuez harago. Adibidez, ez dute eskubiderik gure NANa fotokopiatu edo eskaneatzeko.
Katalunian inoiz ikusi ez den hedapen-abiadura duen sute batek bi pertsona hil ditu
Lleidan atzo piztutako "seigarren belaunaldiko" baso-sute bortitzak, bi hildako eta Katalunian inoiz ikusi ez diren erregistroak utzi ditu: 17 kilometroko pirokumulua eta 28 kilometro orduko hedapen-abiadura, denbora gutxian 5.300 hektarea kiskali zituena.
Igandean salatutako sexu-erasoa gaitzesteko elkarretaratzea egin dute Donostian
Eider Mendoza Gipuzkoako ahaldun nagusiak eta Eneko Goia Donostiako alkateak iragan larunbatean Donostian gertatutako erasoa gaitzetsi dute. Alderdi guztietako ordezkariek eta beste kargu publiko batzuek ere hartu dute parte elkarretaratze isilean.
640 landareko marihuana-plantazio bat desegin dute Zallan, eta bi pertsona atxilotu dituzte
Desegindako instalazioetan hazkuntza-sistema aurreratuak eta material espezializatua zeuden. Agenteek aireztatzeko gailu sofistikatuak, argiztapen automatizatua eta landareen hazkundea bizkortzeko tresnak aurkitu zituzten. Polizia operazioak zabalik jarraitzen du, tartean pertsona gehiago dauden ikertzen ari baitira.
Kontxako ura 24,3 ºC-tan dago, uztailaren lehenean inoz izan den tenperatura altuena
Duela 78 urtetik hona, Donostiako Aquariumak egunero neurtzen du, 10:00etan, uraren tenperatura. Gaurko tenperaturak maximo historikoa markatu du. 1947tik, estreinakoz neurtu da uztailaren lehen egunean hain tenperatura altua uretan.
Euskadin, sexu bidezko infekzioen kopurua bikoiztu egin da azken urtean, eta GIB kasuen kopurua mantendu da
Eusko Jaurlaritzak gaur ezagutarazi duen Hiesaren eta Sexu Transmisiozko Infekzioen Planaren 2024ko memoriaren arabera, iaz 5.305 klamidia, gonorrea eta sifilis kasu atzeman zituzten.