Klimaren eta mekanika estatistikoaren zientzialariek Fisika Nobel saria irabazi dute
Syukuro Manabe japoniarra, Princetongo meteorologoa, eta Klaus Hasselmann alemaniarra, Max Planck Meteorologia Institutuko aditua, Lurraren klima eta gizateriak nola eragiten dion ezagutzeko oinarri sendoak jartzeagatik saritu ditu Fisikako Nobel Sariak.
Gainera, Giorgio Parisi italiarrak, La Sapienza Unibertsitateko irakasleak, Nobel saria lortu du material desordenatu eta ausazko prozesuen teoriari egindako ekarpen iraultzaileengatik.
Sistema konplexuek zoria eta desordena dituzte ezaugarri, eta ulertzen zailak dira. Gizateriarentzako funtsezkoa den sistema konplexu bat Lurraren klima da, Suediako Zientzia Akademiak azaldu duenez.
Syukuro Manabek demostratu zuen karbono dioxidoaren mailak atmosferan gora egitearekin batera lurrazalean tenperaturen gorakada gertatzen dela.
1960ko hamarkadan, Lurreko klimaren eredu fisikoak garatu zituen, eta erradiazioaren eta aire masen garraio bertikalaren arteko interakzioak aztertzen aurreneko pertsona izan zen. Egungo klima ereduak garatzeko orduan oinarriak finkatu zituen Manaberen lanak.
Gutxi gora behera hamar urte geroago, Klaus Hasselmannek eguraldia eta klima lotzeko eredu bat sortu zuen. Nahiz eta klima aldakorra eta kaotikoa izan, eredu klimatikoak fidagarriak izan daitezkeela egiaztatu zuen alemaniarrak.
Fenomeno naturalek zein gizateriaren jardunak kliman uzten dituzten seinale bereziak edo markak identifikatzeko metodoak garatu zituen. Atmosferan tenperaturaren gorakada karbono dioxido isurien ondorio dela demostratzeko balio izan dute metodoek.
Bestalde, 1980an, Giorgio Parisik patroi ezkutuak aurkitu zituen material konplexu desordenatuetan. Sistema konplexuen teoriari egindako ekarpen garrantzitsuenetakoen artean dago.
Material eta fenomeno asko eta ezberdinak ulertzeko eta deskribatzeko balio dute, nahiz eta itxuraz guztiz ausazkoak izan, ez bakarrik fisikan, baita beste esparru batzuetan ere, matematikak, biologia, neurozientziak eta ikaskuntza automatikoan esaterako.
Zure interesekoa izan daiteke
Negu astronomikoa igande honetan hasiko da eta bi eklipse izango ditu
Urtaro berria 16:03an hasi eta 2026ko martxoaren 20an amaituko da, udaberria hastearekin batera. Eklipseak ez dira ikusgai izango Euskal Herritik.
Bizileku irtenbide bat eskatu dute Gasteizen asilo bila dauden Maliko pertsonentzat
Gaur egin duten protestako bozeramaileetako batek manifestu bat irakurri du, eta gogorarazi du maliar horiek gerratik eta pobreziatik ihes egiteko atera zirela beren herrialdetik, eta itxaron egin behar dutela asilo eskaera izapidetzeko, "gehienetan, urteak atzeratzen direlako gestioak".
Ireki dute berriro AP-1 errepidea, kamioi baten istripuagatik itxita egon ostean
Kamioi batek su hartu du AP-1 errepidean, Iruraiz-Gaunan (Araba), eta errepidea itxi behar izan dute Irungo noranzkoan.
Hemen da San Tomas, urteko feria nagusia
Bilbok eta Donostiak urteko azokarik garrantzitsuenetako bat ospatuko dute igande honetan. Aterkia ezinbestekoa izango da egunean zehar, fronte batek prezipitazioak utziko baititu.
Gabonetako azokak, bogan: zergatik dute horrenbeste arrakasta?
Gabonetako merkatuak ugaldu egin dira eta tokiko testuingurura egokitu dira. Nola azaltzen da boom hori eta zer esaten digu Gabonetako tradizioen eta erritualen eraldaketari buruz? Hainbat aditu eta profesionalekin hitz egin dugu eta jendearen iritzia jaso dugu.
Ikusmin handia EITBren Bilboko egoitzan, Olentzero eta Mari Domingi agurtzeko eta azken gutunak emateko
Haurren gutunak jasotzen eta haiekin argazkiak egiten izan dira biak ostiral arratsaldean, Bilboko kaleetan zehar kalejira egin aurretik. Abenduaren 23an izango da, eta zuzenean jarraitu ahal izango da streaming bidez eitb.eus-en, 18:30ean, Anabel Arraizaren eta Aritz Mendiolaren kontakizunarekin. Emanaldia asteazken arratsaldean emitituko da ETB1en.
Migrazioa delinkuentziarekin eta zerbitzu-abusuarekin lotzen dutenen kopurua jaitsi da
Ikuspegi Immigrazioaren Euskal Behatokiak egindako azterlan baten arabera, euskal herritarren % 10ek baino gutxiagok aipatzen du immigrazioa herrialdeko arazo nagusietako gisa, eta % 2,7k baino ez dio modu pertsonalean eragiten diola.
Gipuzkoako Auzitegiak absolbitu egin ditu haurra hiltzen saiatzeagatik akusatu zituzten gurasoak
Gipuzkoako Probintzia Auzitegiak absolbitu egin ditu gurasoak, haurra hiltzen saiatzeagatik akusatu ostean; ondorioztatu du ezin izan dela frogatu, neskatoaren lesioek jatorri traumatikoa zutenik edo kolpe baten ondorio zirenik.
3I/ATLAS kometa Lurrera ahalik eta gehien hurbildu da, eta ezustekorik gabe urruntzen ari da
Zientzialari errusiarrek baztertu egin dituzte, berriro ere, estralurtarren ustezko ontzi bat zela zioten teoriak.
Lau gaztetik batek frankismoari buruzko pertzepzio positiboa du
Egonkortasun ekonomikoa eta gizarte-ongizatea ekarri zituela iritzi diote, azken Deustobarometro Sozialaren arabera. Etxebizitza eskuratzea da euskal gizartearen arazo Nagusia.