Kreditu tituluen itsaso zabalean ito nahian
Kontu jakina da, bederen ilunabarreko mugetan aise eta gogoko mugitzen garenontzat, Freuden ikasle eta jarraitzaile izandako Wilhelm Stekelek 1920an asmatu zuela parafilia hitza baina izan ere, Zeelanda Berrian jaiotako John Money psikologoak berba horri hautsa kendu zion arte (1960an, hots) psikiatria aferetan zebiltzanek ez zuten gehiegi erabili.
Polita da hitza gutako batzuontzat, fama txarragoa duen beste baten ertzetan nahiko eroso, airos eta elegante dabilelako. Hezibide onekoen artean omen gaiztokoa duen hori perbertsio terminoa da.
Bezalakotsuak diren beste hitz andanarekin geratu ohi den legez, bai perbertsio bai parafilia sexu praktikekin lotu ohi dira. Eta beti, jakina, euskarazko Wikipediak adierazten duen moduan, normaltzat edo ohikotzat jotzen ez diren praktikak eta praktika horietarako gogoa izendatzeko izen generikoak bilakatu dira.
Badira, ordea, lagun hurkoari inolako kalterik, minik edo ifrentzurik eragiten ez dioten parafilia nahiko suabeak; etxe kalte ere ez diren perbertsio txikiak, fetitxismo usaintsu delizios samarrak. Eta horietako praktika askok zinemarekin dute zerikusi handia, zinez diotsuet.
Konparazioan, zuetako batzuek pentsatuko duzue (oso jende zintzoa zaretelako) pelikulen bukaerako kreditu tituluak leitzen ditugunok film horren autore, egile, artisau, laborari guztiei zor diegun errespetuak bultzaturik geratzen garela hor, pantaila beltzean agertzen diren milioi bat letrari so.
Bada bai arrazoi sendoa. Gure burua zuritzeko aitzakia aparta. Potoloagorik bilatu asmotan, argudiatuko genezake ere pantailan azken letra, hitza edo izena agertu arte eta soinu bandaren azken nota jo arte pelikulak ez direla amaitzen, ezin ditugula bukatutzat eman. Desenkusa sekulakoa hori ere, bai.
Alta, bestelakorik aitortu behar. Gutako hainbatek badugu batere inozoa ez den arren, gaitzik egiten ez duen parafilia/perbertsio/fetitxismo bat: plazer ezkutukoa sentitzen dugu izen horien guztien aurrean.
Ezinezkoak diruditen konexioak josten ditugu, harriduraz saiatzen gara hor agerian diren gizakien sorterriak asmatzen, zinemak horren abilki bere (eta gure) egiten dituen gezurrak aurkitzen ditugu (esaterako, pelikulan zehar pentsatu izan duzu New Yorken zinela. Ba ez. Kredituetan bilatuko duzu Montrealen filmatu zutela (bertako zergak merkeagoak baitira...)
Adibiderik nahi? Asteburu honetan estreinatuko den Call Jane film ezin galduzkoan (Estatu Batuetan emakumeekiko solidaritatean abortatzen laguntzen zuten emakume braboen potreta izugarria), Amaya Chenu izenari erreparatzen diozu. Amets, ameskeria eta fantasietan hasten zara. Nor ote Amaya hori, kreditu tituluetan, 'A Camera' gobernatzen duenaren bigarren laguntzailea izendatzen duten emakume hori?
Euskalduna, txiripaz? Mexikarra, agian? Gure parafiliak bultzaturik, aretoaren argiak piztu orduko hasten gara sarean bila. Derrepentean, New Yorken aurkitzen duzu Amaya zinema ikasle baina aldi berean Katalunian, zinemaren, argazkigintzaren eta ikus-entzumenezkoen inguruan sortutako Panoramic jaialdian harrapatzen duzu kolaboratzaile. Eta Aljeriako kanpamenduetan egiten den Saharako herriaren aldeko FiSahara zinemaldian, konplize. Bilatzen duzu ere, dominak irabazi egin dituela… boleibolen… Ez esan gure parafilia (perbertsioa) ulertzen hasi ez zaretenik.
Ez? Beste bat komentatuko dizuet. Izugarria den Call Jane horretan (Chabrolen Une Affaire de Femmes, Audrey Diwanen eta Annie Ernauxen L´événement, Silvia Munten Las buenas compañías filmekin akordatuko zarete, zapore gazia ezpainetan duzuela), ezinbestekoa zen sendagile baten aholkularitza. Horren berri ere ematen digute tituluek: Pablo Rodriguez doktorea agertzen da hortxe, Forensic (auzitegiko) Medical Consultant bezala. Ez, ez dugu bere arrastorik aurkitu sarean. Barka, gezur hutsa: Pablo Rodriguez izeneko mila eta bat doktore daude Estatu Batuetan baina bat ere ez dugu zinema entziklopedia digitaletako zerrendetan antzeman. Lastima…
Ez esan gure parafiliak sari ordainik ez duela. Ez esan perbertsio larriagoak ezagutzen ez dituzuenik. Larriagorik bai, dibertigarriagorik… ez dakit ba nik.
Albiste gehiago kultura
Joxe Azurmendi: "Euskaltasun jatorra egin egin behar da"
Euskal pentsalari oparoa atzo zendu zela eta, 1994an Hasier Etxeberriak "Ez dago larrosarik" saiorako egin zion elkarrizketako pasarte batzuk berreskuratu ditugu. Arantzazu, euskaltasuna, artea eta filosofia hartu zituen hizpide, besteak beste.
Txomin Olabarri, Azkuna Zentroko zuzendari nagusi berria
2018ko maiatzetik 2024ko abendura bitartean Azkuna Zentroko zuzendari izan zen Fernando Perezek kargua bere borondatez utzi ondoren, Olabarri izendatzea erabaki dute.
Milaka lagunek gozatu dute Bilboko Itsasadarreko ur gaineko kontzertuez
Bero egin arren, milaka lagun gerturatu dira Bilboko Itsasadarrera BBK Riak antolatutako kontzertuetara. ETSko Iñigo Etxezarreta, Amaia eta Arde Bogota ur gainerako eszenatokian aritu dira gerturartu direnen gozamenerako.
Itziar Mendizabal dantzariak amaiera eman dio bere ibilbide bikainari Londresko Royal Ballet konpainian
Lau urterekin hasi zen balletean lehen urratsak ematen, eta dantzarako grinak, besteak beste, Alemaniara eraman du. Hondarribiko dantzariak alde batera utziko ditu eszenatokiak, baina ez balleta. Londresko konpainia ospetsuak bere goi mailako dantza eskolako irakasle izateko fitxatuko duela iragarri du.
Santa Ana 1588ko ontziaren gila izan daitekeena topatu dute Pasaiako badian
Santa Ana ontzia Pasaian eraiki zuten, 1586an. Felipe II.aren “Armada Handiko” ontzietako bat zen, eta Ingalaterra konkistatu eta bertan katolizismoa ezartzeko misioan, huts egin zuen operazioan parte hartu zuen.
Hunkituta jaso du Antton Valverdek Adarra Saria
Antton Valverde musikari donostiarrak jaso du aurtengo Adarra saria Eneko Goia alkatearen eskutik. Euskal kantagintzari egindako ekarpena aitortu diote. Saria musika sortzen jarraitzeko bultzada handia dela esan du sortzaile donostiarrak.
Springsteenen zaleak gogotsu daude "The Boss" handiak Reale Arena dantzan jarri aurreko orduetan
Bruce Springsteenek bi kontzertu eskainiko ditu Donostian (larunbatean eta asteartean) "The Land of Hope and Dreams" biraren barruan. 2016an izan zen azkenekoz estatubatuarra Euskal Herrian. Springsteenek 17 musikari eta abeslari izango ditu alboan, E Street Bandeko kide historikoak barne.
EAEko kultur sarea: bizia, baina asimetrikoa
2024an, ia 20.000 ekitaldi inguru erregistratu ziren hiru lurraldeetan, Kulturklik atariaren arabera. Beste era batera esanda: egunean, batez beste, 55 kultur saio izan ziren EAEko udalerrietan.
Kultur programazioa urte osoan zehar ereiten da EAEn, baina udazken-negua da sasoirik emankorrena
Orokorrean orekari eusten zaion arren, eskualdeen arteko aldeak egon badaude. Eremu batzuetan programazioa batik bat uda sasoira bideratzen dute, eta beste batzuetan, aldiz, ekitaldiak hilez hil sakabanatzen dituzte.
EAEko kultur ekitaldien ia erdiak euskarazkoak edo elebidunak dira
2024an programatutako kultur ekitaldien % 32,8 euskara hutsean izan ziren, eta % 13,1 elebidunak, gaztelaniarekin edo beste hizkuntza batekin batera.