Horrelakoa izan zen dinosauroen azken eguna
Duela 65 milioi urte, hamar kilometroko haitz erraldoi batek Lurraren kontra jo zuen, eta bosgarren desagertze masiboa eragin zuen. Hala jakinarazi du Pnas aldizkariak, dinosauroen azken egunaren inguruan argitaratu duen ikerketa batean. Ugaztunek menperatutako aro berri baten lehen eguna izan zen hura.
Texasko Unibertsitateko Geofisika Institutuko zientzialariek (Amerikako Estatu Batuak) burutu dute ikerketa, inpaktuaren "zero gunetik" ateratako harkaitz-laginen azterketa oinarri hartuz. Dinosaurioen desagerpena eragin zuen talka Mexiko hego-ekialdean jazo zen, Yucatan penintsulako Chicxulub kraterrean, hain zuzen ere.
Astrobiologia Zentroko ikertzaileek (CSIC-INTA) parte hartu duten azterlan honek, asteroidearen inpaktuak sortutako prozesu geologiko, kimiko eta biologikoak berreraikitzen ditu. Lurraren gainera erori zen asteroideak Hiroshimakoa bezalako hamar mila milioi bonba atomikoren baliokidea den potentzia izan zuen.
Hasiera batean, leherketak milaka kilometrotan zegoen landaredia kiskali zuen. Ondoren, eztanda handi horrek tsunami erraldoi bat eragin zuen, eta sedimentuak Ipar Amerikaraino -2.000 kilometrora baino gehiago- eraman zituen. Alabaina, okerrena ondoren etorri zen.
Talkak atmosferara hainbeste sufre askatu zuenez, eguzkiaren argia blokeatu zuen, eta mundu osoan hoztasuna eragin zuen. Horrek dinosauroak desagerrarazi zituen, eta planetaren biziaren % 75arekin amaitu zuen.
“Asteroidearen talka iraupen laburreko tokiko infernua izan zen”, baina, jarraian, hozte globaleko aldi luze bat etorri zen: dinosauro gehienak "lehenbizi kiskali eta gero izoztu egin ziren", nahiz eta "guztiak ez ziren egun horretan hil", Sean Gulick Texasko Unibertsitateko Geofisika Institutuko ikerketa irakasle eta azterketaren egile nagusiak azaldu duenez.
Jens Ormö Astrobiologia Zentroko ikertzaileak eta azterketaren egileak laginak aztertu zituen, inpaktuaren lekuan agertutako materiala nola garraiatu eta pilatu zen aztertzeko -eta kasu batzuetan, baita horren jatorria ere-. Izan ere, kraterrak jariatzen zuen ur kopurua ulertzeko funtsezkoa zen, baita hori bete zenean gertatu ziren prozesuak ulertzeko ere.
“Sedimentuek energia garraio izugarriak izan zirela erakusten dute, Lurrean izan diren eta ezagunak diren beste uholde katastrofikoetan baino askoz handiagoak. Ura, dentsitate handikoa eta hondakinez betea, urakanetan haizeak hartzen duen abiadurarekin mugitzen zen”, zehaztu du Ormök.
Hala ere, ikerketak egindako aurkikuntza garrantzitsuena sufrearekin lotuta dago. Aipaturiko elementu kimikoak eragin zuen hotzaldi globala eta klima aldaketa, desagertzearen eragile nagusia izan zena, “benetako hiltzailea”, Gulicken arabera.
Arroka laginek erakutsi dutenez, asteroidearen talkak sufrean aberatsak ziren 325.000 milioi tona mineral lurrun bihurtzea eragin zuen, eguzkiaren argia opaku bihurtzeko eta Lurra drastikoki hozteko modukoa.
Ormören esanetan, “lehen une horietan jalkitako sedimentu horietatik ondorioztatu dezakegu nolakoa izan zen ugaztunak eta giza espeziea nagusi diren aro berri horretako lehen eguna. Gizakiak, ozeanoen eta atmosferaren kutsadura tarteko, seigarren eta azken desagertzea abiatu du. Agian oraindik garaiz gaude iraganetik ikasteko”.
Asteroidearen inpaktuaren ilustrazioa. Irudia: NASA/Don Davis
Albiste gehiago gizartea
Giro nahasiarekin jarraituko dugu, eta abisu horian egongo dira Araban eta Nafarroan
Euri-zaparrada trumoitsuak espero dira arratsaldean, eta txingorra botatzeko arriskua ere badago. Dena den, badirudi ez direla bart bezain gogorrak izango.
Ikusi berriz uztailaren 12ko entzierroa
Entzierro azkarra, korrikaldi ikusgarriekin, eta tentsio uneak zezen plazan
Jose Escolar Avilako ganadutegiko zezenek aurtengo sanferminetako entzierro azkarrenetakoa korritu dute, garbia, korrikaldi ikusgarriekin, baina amaieran nahasi dena, zezen-plazan. Izan ere, zezenetako bat atzean geratu da bertan, eta korrikalariei oldartu bazaie ere, ez du minik egin, baina entzierroa bi minutu eta 40 segundora arte luzatu du. Jendetza elkartu da ibilbidean, larunbatetan izan ohi den legez, eta entzierroa bi minutu atzeratu da Santo Domingoko balkoi baten zati bat erori delako. Gizon bati erori zaio gainera, eta sorbaldan zauritu du. Gauean botatako euriak ez du Jose Escolarren animalien lasterketa mantsotu, eta ibilbidea irrist egin gabe osatu dute, erritmo konstantean, korrikalariei adar artean lasterraldi ederrak egiten utziz. Hirugarren urtea da jarraian ganadutegi honetako zezenek ez dutela adarkaturik uzten. Lehenengo balantzearen arabera, lau pertsona eraman dituzte kolpeengatik ospitalera, eta beste bat zezen-plazan bertan artatu dute.
"Hemen ez dago duintasunik eta laguntza behar dugu"
50 migratzailek asteak daramatzate Donostiako Amara auzoan kale gorrian lo egiten, asilo-eskaeraren erantzunaren zain. Gehienak Malitik iritsi dira gurera, bertako gerratik ihesi eta Frantziak kanporatu ostean.
Vuelingek bertan behera utzi ditu Bilboko aireportuan lur hartu behar zuten bost hegaldi
Bost hegazkin horiek Bilbotik egin behar zituzten irteerak ere bertan behera geratu dira.
Polemika Arrigorriagan, Udalak Vulkano orkestra jaietako programatik kanpoan utzi ondoren, "taldeko emakumeak hipersexualizatzeagatik"
Vulkano orkestrak zazpi aldiz jo du Arrigorriagan, baina aurten ez du joko Udalaren ustekabeko erabakiaren ondoren. Orkestrak, ohar baten bidez, adierazi du taldeko emakumeek libreki aukeratzen dituztela jantziak. Erabakiak polemika handia eragin du herritarren artean.
Arabako Foru Aldundiak 11.000 euroko isuna jarri dio aita bati Gasteizen arbitro bati eta entrenatzaile bati eraso egiten saiatzeagatik
Foru erakundeak halako zehazpen-proposamena abiatzen duen bigarren aldia da, eta, ziurtatu duenez, "irmo" jokatuko du aurrerantzean ere, "gertakariak garrantzitsuak eta larriak direlako".
Bertan behera utzi dute haur, gazte eta familientzako egitaraua Iruñean, baina gaueko kontzertuei eta su artifizialei eutsiko diete
Bertan behera geratu dira Menudas Fiestas, Birjolastu Juego Rejuego, Kirolari Sport Kids eta Foru plazako Gazte Eremuko programazioa. Hiriko auzoetan egitekoak ziren jarduerak ere bertan behera geratu dira, baita Ardantzeta Dantza Taldearen emanaldia ere.
50 gazte migratzaile inguru Amarako kaleetan lo egiten ari dira, asilo-eskaeraren erantzunaren zain dauden bitartean
Frantziako agintariek kanporatu egin dituzte, asiloa Espainiako Estatuan eskatu behar dutela argudiatuta; hori dela eta, Donostiako Udalak izapideak azkartzeko eskatu dio Espainiako Gobernuari.
Ertzaintzak gizon bat atxilotu du Orioko haur-patio batetik gertu, exhibizionismoa egotzita
Asteartean gertatu zen, uztailaren 8an, 16:00ak aldera, gizonezkoa adingabe batzuk zeuden esparrura sartzeko hesiaren ondoan zegoela.