Elkano Getarian lehorreratu da, lehen mundu bira egin eta 500 urtera
Juan Sebastian Elkano astearte arratsaldean lehorreratu da Getarian, bere tripulazioarekin batera, zehazki duela 500 urte Cadizeko Sanlucar de Barramedako portuan egin zuenez; izan ere, azken udalerri horretan amaitu zen, 1522ko irailaren 6an, historiako lehen mundu bira. Getarian gauzatu dute Euskal marinelaren eta haren tripulazioaren itzuleraren antzezpena; lau urtean behin egiten dute antzezpen hori Gipuzkoako herrian, eta ia mende bat daramate egiten, baina aurtengoa oso berezia izan da, bostehun urte betetzen baitira Elkanok eta bere tripulazioak balentria hori egin zutenetik.
Hala, Getariak egun osoa eman du antzezteko Victoria itsasontzia lehen mundu bira eginda nola bueltatu zen. Orduan, duela 500 urte, itsasontziak hiru urte eman zituen itsasoan. Hasierako espedizioan itsasontzi gehiago zeuden, eta guztira 365 marinel, Fernando Magallaes portugaldarraren agindupean. Espedizioaren helburua zen Espainiarentzat ibilbide bat irekitzea Ozeano Barean espezien uharteetarantz.
Magallanesek ezezagunari egin zion aurre, Moluketara iristeko Ozeano Barea zeharkatuz, eta Elkanok ere hori bera egin zuen, Indiako Ozeanotik bueltatuz. Hala egin zuen kostaldea saihestu nahi zuelako, itsaso horiek portugaldarren esku zeudela kontuan izanik; horrela zuen zehaztuta Tordesillaseko Itunak. Elkano, espedizioaren hasieran, Concepcion itsasontziko kontramasiu gisa abiatu zen; Cadizera heldu zirenean, baina, soilik beste 17 gizonekin bueltatu zen.
Elkanoren eta tripulazioaren paperak euren gain hartu dituzten Getariako bizilagunak arratsaldeko bostak jota iritsi dira portura, eta, nola edo hala, herriko elizarantz abiatu dira, milaka lagunek ikusita. Bertatik, Elkanoren oroimenez egindako monumentura joan dira. Hori baino lehen, bost kontinenteetako zenbait ordezkariri egin diete harrera; horien rolak ere Getariako zenbait herritarrek egin dituzte.
Elkanoren ama, getariar emakumeak omentzeko
Catalina del Puerto, alegia, Elkanoren ama, lehorreratzean izan da, halaber. Horrekin, getariar emakumeak omendu nahi izan dituzte; izan ere, gizonak itsasoratzen zirenean, emakumeek lan guztiak hartzen zituzten euren gain.
"Historiari beste modu batean begira ari gara, entzun nahi dugu, duela urte asko bizitakoa kontatu behar digute, 500 urte hauetan bizitakoa, eta gizon-emakume guztion etorkizuna nola ikusten duten jakin nahi dugu. Ideia horiek nahi ditugu entzun, errespetatu, eta haiekin batera bidea egitea", esan du Haritz Alberdi Getariako alkateak.
Besteak beste, Iñigo Urkullu lehendakaria eta Arantxa Tapia, Bingen Zupiria eta Javier Hurtado sailburuak izan dira ekitaldian. Eusko Jaurlaritzak Elkano Eguna ezartzea erabaki zuen 2022ko irailaren 6rako, eta jaieguna izan da Euskal Autonomia Erkidegoan, kontuan izanik Eguberri Eguna, abenduak 25, igandea izango dela.
Albiste gehiago gizartea
Iruñeko Planetarioa berreraikitzeko lanak hasi dira
Urtarrilean kupula larriki kaltetu zuen sutearen ondoren, Iruñeko Planetarioak Tornamira Aretoa zaharberritzen eta eraikina osorik modernizatzen hasi da. Kultura sailburu Rebeca Esnaolak zentroa zientzia eta astronomia dibulgaziorako abangoardiako gune gisa berreskuratzea helburu duten jarduerak azaldu ditu.
Sindikatuek eta pentsiodunek protesta egin dute Eusko Legebiltzarraren aurrean
Pentsioak Lanbide arteko Gutxieneko Soldatara (LGS) arte osatzeko Herri Ekimen Legegilea (HEL) Jaurlaritzak aintzat hartu ez izanagatik protesta egin du pentsiodunen mugimenduak. Bestalde, enplegu publikoko prozesuetan izandako euskararen aurkako "erasoaldi judiziala" salatu du LAB sindikatuak.
Bi gizon atxilotu dituzte Azkoitian gizon bati sexu-erasoa egin eta legez kanpo atxikitzeagatik
Joan den asteartean, gizon bat Ertzaintzaren egoitzara joan zen sexu-eraso baten biktima izan zela eta bere borondatearen aurka atxiki zutela eta eraso fisikoa eta sexuala egin ziotela salatzeko.
Euskal Selekzioak eta Palestinak lagunarteko futbol partida jokatuko dute San Mamesen azaroaren 15ean
Espainiako agintarien arabera, ez da kirol ekitaldi huts bat izango, eta Palestinan pairatzen ari diren "giza eskubideen urraketa guztiak" ikusarazteko ere baliatuko dute lagunartekoa.
Baso-sute arriskua oso handia izango da Nafarroan ostegunetik larunbatera
Aurreikuspenen arabera, arriskua nabarmen murriztuko da larunbateko azken orduan, prezipitazio-fronte bat sartuko baita.
Euskararentzat "arkitektura juridiko berria" eskatu du Kontseiluak, "langile publikoek euskararen ezagutza izatea" bermatzeko
Euskalgintzaren Kontseiluak eta Bagera Donostiako euskaltzaleen elkarteak deituta, bilkura egin dute, arratsaldean, Donostiako epaitegi batek euskararen aurka kaleratu berri duen epai bat salatzeko. Idurre Eskisabel Kontseiluko idazkari nagusiaren hitzetan, "ezinbestekoa da euskarari behar duen arkitektura juridiko berria eskaintzea", "botere judizialetik ezarritako blokeoa gainditzeko".
Palestinaren aldeko mobilizazioak egingo dituzte ostegunean Hego Euskal Herrian
Protestak eguerdian eta arratsaldean izango dira, Gasteizen, Bilbon eta Iruñean.
EHUk 247 milioi euroko egitasmoei uko egin die Israelen parte hartzea dutelako
Joxerramon Bengoetxea errektorearen hitzetan, “herri palestinarraren genozidioaren auzia lehentasuna da” EHUrentzat. Gogorarazi du 2024ko apiriletik ez dutela harremanik Palestinan egindako krimenak gaitzesten ez dituzten unibertsitate eta erakundeekin.
EHUk uko egin dio 247 milioi euroko ikerketa-proiektuetan parte hartzeari, Israelekin loturak zituztelako
Joxerramon Bengoetxea Euskal Herriko Unibertsitateko (EHU) errektoreak asteazken honetan berretsi duenez, "Palestinako herriaren genozidioaren auzia lehentasuna da gure unibertsitatean", eta aditzera eman du EHUk uko egin diela, azken hilabeteetan, 247 milioi euroko ikerkuntza-proiektuei, biomedikuntzaren edo konputazio-zientzien arloetan, proiektu horiek Israelgo estatuarekin zuten loturagatik. Agerraldian, Bengoetxeak Europako Batzordeari eta Espainiako Gobernuari eskatu die Israelgo unibertsitateak, ikerketa-zentroak eta erakundeak bazter utz ditzatela ikerketa elkarlanak, akademikoak edo kulturalak laguntzeko europar funtsetatik.
Labar pinturak dituen historiaurreko aztarnategi bat aurkitu dute Gamiz-Fikan
Bizkaiko Foru Aldundiak jakinarazi duenez, Juan Carlos Lopez Quintanak eta Juan Carlos Izagirrek aurkitu zuten, Atxispeko San Pedro ermitaren ingurunea berreskuratzeko interbentzio programa baten baitan, 2025eko ekainaren 26an. Haitzuloa ikertu duten adituen arabera, eremu kantauriarrean dokumentatutako lehen hipogeo mistoa da.