Su eta Gar, euskarazko izena duten lehen planeta eta izarra
Nazioarteko Astronomia Batasunak Euskal Herriko Unibertsitate Publikoaren (EHU/UPV) proposamena onartu du, eta historian lehen aldiz planeta batek eta bere izarrak euskarazko izena izango dute: Su eta Gar.
2022. urte amaieran, elkarteak 20 izar eta planeta identifikatu zituen James Webb espazio-teleskopioaren bitartez. Horiek izendatzeko, hizkuntza gutxituei lehentasuna ematea erabaki zuten, Nazio Batuen Erakundeak bultzatuta.
Horrela, EHUk Gar izena proposatu zuen Gliese 486 planetarako, eta Su izena orbitatzen duen izarrari jartzeko. Proposamen horiek onartu aurretik, nazioartean balioztatu zituzten.
Itziar Garate UPV/EHUko proposamenaren bultzatzaileak azaldu duenez, planetak suarekin duen antzekotasunagatik okurritu zitzaien Su izena proposatzea, eta horrek Gar izarrarena ekarri zuen: "Izarrarentzat Gar izena aukeratu genuen, gas-bola gorri bat baita. Planetarentzat, aldiz, Su izena aukeratu dugu, suarekiko duen antzekotasunagatik".
Exoplaneta hau, Lurraren masa halako hiru du ia, Lurretik 26 argi-urtera dago. Gainera, horren gainazalak 3.000 graduko tenperatura du; hala ere, bere orbita dela-eta, 430 gradu inguruko oreka-tenperatura du.
Horren izarra, aldiz, nano gorri bat da, Eguzkia baino txikiagoa eta hotzagoa; izan ere, 3.000 gradu inguruko tenperatura du gainazalean (Eguzkiarena 5.500 gradu ingurukoa da).
"Hizkuntza gutxituen hamarkada"
Naiara Barradok, izen horiek proposatzen dituen talde zientifikoaren buruak, exoplaneta aurkitu zuten proiektuaren liderrak izena aldatzea proposatu ziela esan zuen ETBri eskainitako elkarrizketa batean. Gainera, hizkuntza txikiei garrantzia emango zietela esan zuen, honakoa "hizkuntza gutxituen hamarkada" izango baita.
Albiste gehiago gizartea
"Nahasmendu delirantea" diagnostikatu diote medikuek Kabiecesen 400 haur baino gehiago txertatu gabe utzi zituen erizainari
Epaiketaren laugarren egunean, auzipetua auzitegian aurkeztu da, baina deklaratzeko moduan ez dagoela onartu du.
Iruñeko Planetarioa berreraikitzeko lanak hasi dira
Urtarrilean kupula larriki kaltetu zuen sutearen ondoren, Iruñeko Planetarioa Tornamira Aretoa zaharberritzen eta eraikina osorik modernizatzen hasi da. Kultura sailburu Rebeca Esnaolak zentroa zientzia eta astronomia dibulgaziorako abangoardiako gune gisa berreskuratzea helburu duten jarduerak azaldu ditu.
Sindikatuek eta pentsiodunek protesta egin dute Eusko Legebiltzarraren aurrean
Pentsioak Lanbide arteko Gutxieneko Soldatara (LGS) arte osatzeko Herri Ekimen Legegilea (HEL) Jaurlaritzak aintzat hartu ez izanagatik protesta egin du pentsiodunen mugimenduak. Bestalde, enplegu publikoko prozesuetan izandako euskararen aurkako "erasoaldi judiziala" salatu du LAB sindikatuak.
Bi gizon atxilotu dituzte Azkoitian gizon bati sexu-erasoa egin eta legez kanpo atxikitzeagatik
Joan den asteartean, gizon bat Ertzaintzaren egoitzara joan zen sexu-eraso baten biktima izan zela eta bere borondatearen aurka atxiki zutela eta eraso fisikoa eta sexuala egin ziotela salatzeko.
Euskal Selekzioak eta Palestinak lagunarteko futbol partida jokatuko dute San Mamesen azaroaren 15ean
Espainiako agintarien arabera, ez da kirol ekitaldi huts bat izango, eta Palestinan pairatzen ari diren "giza eskubideen urraketa guztiak" ikusarazteko ere baliatuko dute lagunartekoa.
Baso-sute arriskua oso handia izango da Nafarroan ostegunetik larunbatera
Aurreikuspenen arabera, arriskua nabarmen murriztuko da larunbateko azken orduan, prezipitazio-fronte bat sartuko baita.
Euskararentzat "arkitektura juridiko berria" eskatu du Kontseiluak, "langile publikoek euskararen ezagutza izatea" bermatzeko
Euskalgintzaren Kontseiluak eta Bagera Donostiako euskaltzaleen elkarteak deituta, bilkura egin dute, arratsaldean, Donostiako epaitegi batek euskararen aurka kaleratu berri duen epai bat salatzeko. Idurre Eskisabel Kontseiluko idazkari nagusiaren hitzetan, "ezinbestekoa da euskarari behar duen arkitektura juridiko berria eskaintzea", "botere judizialetik ezarritako blokeoa gainditzeko".
Palestinaren aldeko mobilizazioak egingo dituzte ostegunean Hego Euskal Herrian
Protestak eguerdian eta arratsaldean izango dira, Gasteizen, Bilbon eta Iruñean.
EHUk 247 milioi euroko egitasmoei uko egin die Israelen parte hartzea dutelako
Joxerramon Bengoetxea errektorearen hitzetan, “herri palestinarraren genozidioaren auzia lehentasuna da” EHUrentzat. Gogorarazi du 2024ko apiriletik ez dutela harremanik Palestinan egindako krimenak gaitzesten ez dituzten unibertsitate eta erakundeekin.
EHUk uko egin dio 247 milioi euroko ikerketa-proiektuetan parte hartzeari, Israelekin loturak zituztelako
Joxerramon Bengoetxea Euskal Herriko Unibertsitateko (EHU) errektoreak asteazken honetan berretsi duenez, "Palestinako herriaren genozidioaren auzia lehentasuna da gure unibertsitatean", eta aditzera eman du EHUk uko egin diela, azken hilabeteetan, 247 milioi euroko ikerkuntza-proiektuei, biomedikuntzaren edo konputazio-zientzien arloetan, proiektu horiek Israelgo estatuarekin zuten loturagatik. Agerraldian, Bengoetxeak Europako Batzordeari eta Espainiako Gobernuari eskatu die Israelgo unibertsitateak, ikerketa-zentroak eta erakundeak bazter utz ditzatela ikerketa elkarlanak, akademikoak edo kulturalak laguntzeko europar funtsetatik.