Nolakoa da AEBko hauteskunde sistema eta zergatik ez du beti bozkatuenak irabazten?
Nekez sinestekoa da, baina bai: AEBko hauteskundeetako hautagai bozkatuenak ez du beti irabazten, hau da, babes zabalena lortzen duena ez dute beti presidente izendatzen.
Eta, zer dela eta gertatzen da? Euskadin lehendakaria Eusko Legebiltzarrak izendatzen duen bezala, herrialde hartan Konpromisarioen Biltzarra izeneko organoak hautatzen du presidentea.
Beste era batera esanda: AEBn, boto-emaileek ez dute zuzenean aukeratzen presidentea, eta erabakia konpromisario izeneko 538 ordezkariren esku uzten dute. Horiek dira, hain zuzen ere, agintaria izendatzen dutenak, estatu guztietan egindako beste bozketa batzuetan.
Konpromisarioen Biltzarra 1787an sortu zuten herrialdeko "aita fundatzaileek" (izen hori dute AEBn Kontituzioa egin zutenek), herritarren boto zuzena baztertuta, estatu txikienak handienen boteretik babesteko.
Organo horretan, estatu bakoitzari dagokion ordezkari kopurua bat dator estatu horrek dituen senatari eta kongresista kopuruarekin. AEBko Kongresuan 435 eserleku daude eta Senatuan, 100. Gainera, Columbiako Barrutiak hiru delegatu ditu. Beraz, guztira, 538 ordezkariz dago osatuta Konpromisarioen Biltzarra.
Horrenbestez, hauteskundeak irabazi eta presidente bihurtzeko, 270 boto behar dira batzorde horretan.
Boto gehien dituzten estatuak hauek dira: Kalifornia (55), Texas (38), Florida (29), New York (29), Pennsylvania (20), Illinois (20) eta Ohio (18).
Sistema horrek winner-takes-all (dena irabazlearentzat) du izena. Izan ere, estatu bateko irabazleak bertako ordezkari guztiak bereganatzen ditu, botoen aldea batekoa zein milioi batekoa izan.
Demagun hautagaietako bat gailentzen dela Kalifornian, ba Konpromisarioen Biltzarrean kaliforniarrak ordezkatuko dituzten 55 konpromisarioak alderdi horretakoak izango dira.
Bost aurrekari
Ohikoena da Konpromisarioen Biltzarraren erabakia eta estatubatuarrek bozkatutakoa bat etortzea, baina AEBko historian hauteskundeak bototan galdu dituzten bost presidente izan dira:
- 1824an, John Quincy Adams hautagaiak Andrew Jacksonek baino 38.000 boto gutxiago eskuratu zituen, baina Etxe Zurira heltzea lortu zuen.
- 1876an, Rutherford B. Hayesek boto bakarraren aldearekin irabazi zuen HKonpromisarioen Biltzarreko bozketa. Hauteskundeetan, ordea, Samuel T. Tildenek baino 264.000 boto gutxiago eskuratu zituen.
- 1888an, Konpromisarioen Biltzarrak Benjamin Harrison izendatu zuen presidente, bozkatuena Grover Cleveland izan bazen ere.
- 2000 urtean, George W. Bushek % 0,51ko aldeagatik galdu zuen Al Gorerekin izan zuen lehia hauteslekuetan, baina Konpromisarioen Biltzarrean 271 boto lortu zituen eta presidente izendatu zuten.
- 2016an, Donald Trumpek Hillary Clintonek baino 3 milioi boto gutxiago jaso zituen. Hala ere, 304-227 nagusitu zen biltzarrean.
Berdinketa egonez gero edo hautagai bakar batek ere ez badu gehiengoa lortzen, Ordezkarien Ganberak aukeratu beharko du presidentea. Presidenteordea, berriz, Senatuak izendatuko du.
Beheko Ganberak bi presidente besterik ez ditu aukeratu: 1801ean, Thomas Jefferson, eta 1825ean, John Quincy Adams.
Albiste gehiago mundua
Hamasek dio Gurutze Gorriak bahituak artatu ahal izango dituela Israelek Gazan laguntza jasotzeko korridoreak irekitzen baditu
Hamaseko miliziek ukatu egin dute bahituei tratu txarrak eman izana, eta bahituek Gazako herriak jasotzen duen "janari bera" jasotzen dutela esan dute.
Israelgo Segurtasun Nazionaleko ministroak Gaza "erabat okupatzea" eskatu du
Horren aurrean, Benjamin Netanyahuk azpimarratu du statu quo erlijiosoa ez dela aldatuko, eta Hamasek eta Jordaniak "probokazioak" leporatu dizkiote Israeli.
Gazatik beka batekin iritsitako ikasle bat kanporatu du Frantziak, mezu antisemitak zabaltzea egotzita
Nour Attaalahk, 25 urte dituenak, "juduak edonon hiltzeko" deia egin zuen, eta Hamasek 2023ko urriaren 7an bahitutako israeldarren exekuzioen "bereizmen handiko irudiak" hartzeko eskatu zuen.
Bigarren sumendi bat erupzioan hasi da Errusiako ekialdean, 8,8 graduko lurrikararen ostean
Krasheninnikov sumendia, Errusiako Kamtxatka penintsulan kokatua, erupzioan hasi da igande honetan, ehunka urte inolako jarduerarik gabe eman ondoren, eta asteazkenean Richter eskalan 8,8ko indarra izan zuen lurrikararen ostean. Azken 24 orduotan, hamar lurrikara nabarmen baino gehiago izan dira inguru horretan.
Leon XVI .a aita santuak deia egin die gazteei "gauza handiak lortzea " helburu izateko eta kontsumismoa baztertzeko
Erroman eginako Gazteen Jubileua ixteko, aita santuak elkartasuna adierazi die Gazan eta Ukrainan gerra pairatzen ari diren gazteei.
Gizon bat espetxeratu dute Frantzian, emaztea mozkortzea egotzita, beste gizon batzuekin sexu-harremanak izatera behartzeko
62 urteko gizonezkoari emaztearen baimenik gabe topaketak antolatzea leporatzen diote, Gisele Pelicoten kasuaren eskandalua gogorarazten duen kasu batean.
60.000 pertsona inguru manifestatu dira Tel Aviven, Gazan bahituen bideoak zabaldu ostean
Gazako gatibuak Israelera bueltan eramango dituen su-eten akordio bat eskatu dute, ohi baino jende gehiagorekin egindako protesta jendetsuan, horien bideo batzuk zabaldu ostean. Bideo horietan, bahituek muturreko argaltasuna erakusten dute eta akordio bat eskatzen diete agintariei. Israelek 104 pertsona hil ditu azken orduotan Gazako Zerrendan.
Hamasek dio ez dela desarmatuko Estatu palestinar bat ezarri arte
Horrela erantzuten dio Steve Witkoff AEBk Ekialde Hurbilean duen mandatariari, talde islamista armak uzteko prest zegoela esan ondoren.
Gazako haurren heriotzak "aurrekaririk gabe" hazi direla ohartarazi du UNICEFek
Gazatarren aurkako bonbardaketak ez du etenik: gutxienez 22 palestinar hil dira bart Israelen beste eraso batzuetan.
Trumpek bi urpeko nuklear zabaldu ditu Medvedev Errusiako presidente ohiaren "adierazpen probokatzaileen" aurrean
Ukrainako gerra geldiarazteko AEBk Errusiari ezarri zion ultimatuma kritikatu zuen duela gutxi, eta ohartarazi zuen horrek bi herrialdeen arteko gatazka ekar zezakeela.