Etxenike: "Legeetatik harago, euskaldun eta Euskal Herri izateko desira behar du euskarak"
Trantsizioko urteak amaitzear, euskararen aldeko herri mugimenduak indarrez hazten eta hizkuntza eskubideak aldarrikatzen zituzten herritarren aldarriak geroz eta ozenago kalean. Agertoki horrekin, Carlos Garaikoetxea (EAJ) buru zuen Eusko Jaurlaritzak Euskararen Erabilera Normalizatzeko Oinarrizko Legea abian jarri zuen, 1982ko azaroaren 24an. Pedro Miguel Etxenike (Izaba, 1950) fisikari ezagunak, orduan Hezkuntza sailburu zenak, gidatu zituen legea aurrera atera ahal izateko negoziazioak, eta lortu zuen helburua. Eusko Legebiltzarrak ia aho batez onartu zuen euskaldunen hizkuntza eskubideak bermatzera zetorren araua.
Lau hamarkada igarota ere, ondo gogoan ditu Etxenikek legearen hari muturrak eta ertzak, baita akordio hura ixteko egindako sukalde lana ere. "Luzea eta konplikatua" izan zen negoziazioa, baina "testu irekia, malgua eta integratzailea" ontzea lortu zutela ziurtatu du, "denek gauza askori men eginez". "Herritar guztiek arlo guztietan, edozein tokitan eta hala nahi zutenean euskara erabiltzeko eskubidea izatea nahi genuen. Euskaraz bizi ahal izatea. Ia aho batez onartu genuen legea", azaldu du.
Berehala etorri ziren Espainiako Gobernuak jarritako helegiteak, baina "horri ere inteligentziaz" aurre egiten asmatu zutela adierazi du: "Legeak ezartzen zituen betebeharrak EAEko botere publikoentzat izatea lortu genuen, eta ez Jaurlaritzako menpeko administrazioan bakarrik. Auzitegi Konstituzionalak arrazoia eman zigun, eta hori lorpen handia izan zen guretzat".
Gizarte kohesiorako eta EAEko bi hizkuntza ofizialen arteko bizikidetza bermatzeko bokazioarekin jaio zen legea. Orduko Hezkuntza sailburuaren arabera, "elebitasuna bermatu nahi bada, horrek beti ekarriko dizkio eragozpenak elebakarrari, baina ez injustiziak". Halaber, zientzialari nafarrak gogora ekarri du legeak "botere publikoei ezartzen dizkiela betebeharrak, eta ez herritarrei".
Ñabardurak ñabardura, Etxenikek dio legea tresna "oso baliagarria" izan dela EAEko administrazioa euskalduntzeko. "Hezkuntza aipatuko nuke bereziki, baina baita komunikazioaren alorra —EITB taldea—, eta Osakidetza. Justiziaren alorrean dago, oraindik, lanik handiena. Alor hori oso zentralizatuta dago, eta zailtasun handiak daude", esan du.
Halere, orain 40 urte legearen nondik norakoak azaltzeko egin zuen agerraldian esandako hitzak berretsi ditu: "legeek bakarrik ez dute euskara salbatuko. Herritarren euskaldun izateko gogoak eta nahiak bakarrik eutsiko diote hizkuntzari, erakundeen babesa beharrezko bizkar hezurra bada ere".
Albiste gehiago gizartea
"Nahasmendu delirantea" diagnostikatu diote medikuek Kabiecesen 400 haur baino gehiago txertatu gabe utzi zituen erizainari
Epaiketaren laugarren egunean, auzipetua auzitegian aurkeztu da, baina deklaratzeko moduan ez dagoela onartu du.
Iruñeko Planetarioa berreraikitzeko lanak hasi dira
Urtarrilean kupula larriki kaltetu zuen sutearen ondoren, Iruñeko Planetarioa Tornamira Aretoa zaharberritzen eta eraikina osorik modernizatzen hasi da. Kultura sailburu Rebeca Esnaolak zentroa zientzia eta astronomia dibulgaziorako abangoardiako gune gisa berreskuratzea helburu duten jarduerak azaldu ditu.
Sindikatuek eta pentsiodunek protesta egin dute Eusko Legebiltzarraren aurrean
Pentsioak Lanbide arteko Gutxieneko Soldatara (LGS) arte osatzeko Herri Ekimen Legegilea (HEL) Jaurlaritzak aintzat hartu ez izanagatik protesta egin du pentsiodunen mugimenduak. Bestalde, enplegu publikoko prozesuetan izandako euskararen aurkako "erasoaldi judiziala" salatu du LAB sindikatuak.
Bi gizon atxilotu dituzte Azkoitian gizon bati sexu-erasoa egin eta legez kanpo atxikitzeagatik
Joan den asteartean, gizon bat Ertzaintzaren egoitzara joan zen sexu-eraso baten biktima izan zela eta bere borondatearen aurka atxiki zutela eta eraso fisikoa eta sexuala egin ziotela salatzeko.
Euskal Selekzioak eta Palestinak lagunarteko futbol partida jokatuko dute San Mamesen azaroaren 15ean
Espainiako agintarien arabera, ez da kirol ekitaldi huts bat izango, eta Palestinan pairatzen ari diren "giza eskubideen urraketa guztiak" ikusarazteko ere baliatuko dute lagunartekoa.
Baso-sute arriskua oso handia izango da Nafarroan ostegunetik larunbatera
Aurreikuspenen arabera, arriskua nabarmen murriztuko da larunbateko azken orduan, prezipitazio-fronte bat sartuko baita.
Euskararentzat "arkitektura juridiko berria" eskatu du Kontseiluak, "langile publikoek euskararen ezagutza izatea" bermatzeko
Euskalgintzaren Kontseiluak eta Bagera Donostiako euskaltzaleen elkarteak deituta, bilkura egin dute, arratsaldean, Donostiako epaitegi batek euskararen aurka kaleratu berri duen epai bat salatzeko. Idurre Eskisabel Kontseiluko idazkari nagusiaren hitzetan, "ezinbestekoa da euskarari behar duen arkitektura juridiko berria eskaintzea", "botere judizialetik ezarritako blokeoa gainditzeko".
Palestinaren aldeko mobilizazioak egingo dituzte ostegunean Hego Euskal Herrian
Protestak eguerdian eta arratsaldean izango dira, Gasteizen, Bilbon eta Iruñean.
EHUk 247 milioi euroko egitasmoei uko egin die Israelen parte hartzea dutelako
Joxerramon Bengoetxea errektorearen hitzetan, “herri palestinarraren genozidioaren auzia lehentasuna da” EHUrentzat. Gogorarazi du 2024ko apiriletik ez dutela harremanik Palestinan egindako krimenak gaitzesten ez dituzten unibertsitate eta erakundeekin.
EHUk uko egin dio 247 milioi euroko ikerketa-proiektuetan parte hartzeari, Israelekin loturak zituztelako
Joxerramon Bengoetxea Euskal Herriko Unibertsitateko (EHU) errektoreak asteazken honetan berretsi duenez, "Palestinako herriaren genozidioaren auzia lehentasuna da gure unibertsitatean", eta aditzera eman du EHUk uko egin diela, azken hilabeteetan, 247 milioi euroko ikerkuntza-proiektuei, biomedikuntzaren edo konputazio-zientzien arloetan, proiektu horiek Israelgo estatuarekin zuten loturagatik. Agerraldian, Bengoetxeak Europako Batzordeari eta Espainiako Gobernuari eskatu die Israelgo unibertsitateak, ikerketa-zentroak eta erakundeak bazter utz ditzatela ikerketa elkarlanak, akademikoak edo kulturalak laguntzeko europar funtsetatik.