Bakearen Nobel saria, gerra garaian

Norvegiako Batzordeak gaur iragarriko du Bakearen Nobel saridunaren izena. Ekialde Hurbileko gatazka areagotu den urtean, mundu hobe baten alde pertsona edo erakundeek egindako ahaleginak aintzatesteko helburua du sariak, 2023an Narges Mohamnadi ekintzaile irandarrarekin egin zuen bezala.

2024ko ediziorako 286 hautagaitza aurkeztu dira, eta 197 pertsona eta 89 erakunde daude horien artean. Hautagaitzak aurkezteko epea urtarrilaren amaieran amaitu zen; izan ere, prozesu motela da, eta zortzi hilabete baino gehiago behar dituzte ebazteko. Gainera, antolatzaileek ez dute zerrenda xehetasunez zabaltzen 50 urte igaro arte.

1901ean hasi ziren saria ematen, Henry Dunant Gurutze Gorriaren sortzailea eta Frederic Passy ekintzailea aukeratuta, eta 104 edizio bete ditu jada. Bakearen Nobel saria ez da 19 aldiz banatu, azkena 1972an izan zen. Orain arte 30 erakundek eta 111 pertsonak jaso dute Bakearen Nobel saria.

Teknikoki, ez dago hautagai-zerrendei betorik, eta, beraz, giza eskubideen errespetuaren aurka ere objektiboki jardun duten buruzagiak proposa daitezke sarirako. Joseph Stalin eta Adolf Hitler dira, hain zuzen ere, dagoeneko ezagunak diren dokumentu historikoetan hautagaitza gehien bildu dituzten bi pertsonak.

2024an hautagai gisa zabaldu diren izen bakanen artean Donald Trump AEBko presidente ohiarena dago, ekimena bultzatu zuen kongresista errepublikano batek urtarrilean jakitera eman zuenez.

Saria ezin da hil ondoren jaso, eta behin bakarrik uko egin dio saridunak sariari: 1973an, Le Duc Tho politikari vietnamdarrak uko egin zion Norvegiako Batzordeak Henry Kissinger estatubatuarrarekin batera bake akordioa negoziatzeagatik eman zion sariari, Asiako herrialdearen barne egoera politikoa zela eta.

Norvegiako Batzordeak 2023an erabaki zuen Narges Mohammadi ekintzailea "Irango emakumeen zapalkuntzaren aurkako borrokaren eta giza eskubideak eta guztiontzako justizia bultzatzeko borrokaren" ikur gisa. Mohammadi ezin izan zen abenduan ekitaldi ofizialera joan, preso zegoelako, azken bi hamarkadetako urte gehienak espetxean igaro baititu.

Apustu-etxeetan beste hautagai ugari ageri dira, hauek tartean: Volodimir Zelenski Ukrainako presidentea, Antonio Guterres NBEko idazkari nagusia eta Sviatlana Tikhanouskaia Bielorrusiako oposizioko kidea. Dena den, epaimahaiak ez du beti figura ezagunenetara jotzen, adituek diotenez.

Horrela, Henrik Urdal Osloko Bakerako Ikerketa Institutuko (PRIO) zuzendariak sistema demokratikoa nabarmentzea planteatu du, "munduko biztanleen erdiak baino gehiago bozkatzera deitutako herrialde batean bizi den urtean". Prozesu horretan behatzaileek paper garrantzitsua dutenez, Europako Segurtasun eta Lankidetzarako Erakundearen (OSCE) Erakunde Demokratikoen eta Giza Eskubideen Bulegoari emandako sari batek "mezu indartsua" bidaliko lukeela uste du Urdalek.

Era berean, Urdalen faboritoen zerrendan gerran sortutako gabezia humanitario larriei aurre egiten dieten beste hiru hautagai hauek ere daude: Sudanen larrialdiei erantzuteko antolatutako aretoak; Hezkuntza, Zientzia eta Kulturarako Nazio Batuen Erakundea (UNESCO) eta Europako Kontseilua.

Ekialde Hurbilean, Palestinar Errefuxiatuentzako Nazio Batuen Agentzia (UNRWA) eta horren arduradun nagusia den Philippe Lazzarini hautagaien artean sartu ditu Urdalek, eta Nazioarteko Justizia Auzitegia ere mahai gainean jarri du, Israelen aurkako auzia abiatu baitu, Gazako Zerrendan genozidioa egotzita.