Mario Vargas Llosa, 2010eko Nobel saridunaren biografia
Jorge Mario Pedro Vargas Llosa idazle eta&' || 'nbsp;hizkuntzaren akademiko perutarrak Literaturaren 2010eko Nobel Saria eskuratu du. La ciudad y los perros (1963), Conversación en la catedral (1969), Pantaleón y las visitadoras (1973), La tía Julia y el escribidor (1977), La guerra del fin del mundo (1981) eta La fiesta del chivo (2000) lanen egilea kazetari eta kritikari gisa ere aritu izan da, zinemaren eta artearen esparruetan bereziki. El sueño del celta bere hurrengo eleberria azaroan izango da kalean.
Mario Vargas Llosa 1936ko martxoaren 28an jaio zen Arequipan (Peru). Gurasoak dibortziatu ondoren, Cochabambara (Bolivia) joan zen bizitzera, amarekin eta aitonarekin. 1946an familia osoa Peruko Piura hirira bueltatu zen, eta 1947an, Liman zirela, gurasoek beren arteko harremanari ekin zioten berriz.
Hasieran eskola katolikoan ikasi zuen Mario Vargas Llosak, eta, gerora, Leoncio Prado eskola militarrera bidali zuen aitak. La ciudad y los perros (1963) Vargas Llosaren eleberri ezagunari esker egin zen eskola mundu mailan ezagun, eta Perun bertan polemika handia piztu zuen lanak. Eskolako militarrak aurka izan zituen Llosak, eta liburuaren milaka ale jendaurrean erretzera ere heldu ziren.
Piurako San Miguel Eskola Nazionalean ikasketak bukatu ondoren, Zuzenbidea eta Literatura ikasi zituen Liman eta Madrilen. 1955ean Julia Urquidi ezkon-izekoarekin ezkondu zen Vargas Llosa. Idazlea baino hamar urte zaharragoa zen Julia, eta bikotea 1964an banandu zen; 13 urte geroago, La tía Julia y el escribidor (1977) lana idatzi zuen Vargas Llosak, bien arteko harremanaren inguruko lan autobiografiakoa neurri batean. Emazte izandakoak Lo que Varguitas no dijo liburua kaleratuz erantzun zion Nobel saridunari. 1965ean bigarrenez ezkondu zen Mario Vargas Llosa, oraingoan Patricia Llosa lehengusinarekin. Hiru seme-alaba izan zituzten: Álvaro (1966), Gonzalo (1967) eta Morgana (1974).
1965ean bigarrenez ezkondu zen Mario Vargas Llosa, oraingoan Patricia Llosa bere lehengusinarekin. Hiru seme-alaba izan zituzten: Álvaro (1966), Gonzalo (1967) eta Morgana (1974).
1975ean Peruko Hizkuntza Akademiako kide izendatu zuten, eta 1994an, Espainiako nazionalitatea jaso eta urtebetera, eserleku bat lortu zuen Espainiako Errege Akademian. Mario Vargas Llosa izan da Espainiako Akademian eserlekua lortu duen lehen latinoamerikarra.
Ibilbide politikoa
80ko hamarkadan politikan sartu zen Mario Vargas Llosa. FREDEMO koalizio politiko kontserbadorea bultzatu zuen, eta birritan aurkeztu zuen bere burua nazioaren presidentetzarako hautagai. Bi kasuetan ez zuen arrakastarik lortu: 1988an porrot egin zuen atentatu saiakera bat jasan zuen, hegazkin batean, eta 1990ean galtzaile atera zen hauteskundeetan, Alberto Fujimoriren aurka
Sariak
Ibilbide profesionalean, ezin konta ahala sari jaso ditu Vargas Llosak, tartean gaztelaniazko literaturaren sari nagusiak: Letren Asturiasko Printzearen Saria (1986), Cervantes saria (1994) eta Planeta saria (1993). Peruko Eleberriaren Sari Nazionala eta Venezuelako Arte Ederretako Saria ere eskuratu ditu.
Hemen duzu orain arte Mario Vargas Llosak idatzitako eleberrien zerrenda:
- La ciudad y los perros (1963).
- La casa verde (1966).
- Conversación en la catedral (1969).
- Pantaleón y las visitadoras (1973).
- La tía Julia y el escribidor (1978).
- La guerra del fin del mundo (1981).
- Historia de Mayta (1984).
- El hablador (1987).
- El elogio de la madrastra (1990).
- Lituma en los Andes (1993).
- Los cuadernos de don Rigoberto (1997).
- Cuando hablaba dormido (1999).
- La Fiesta del Chivo (2000).
- El paraíso en la otra esquina (2003).
- Travesuras de la niña mala (2006).
- El sueño del celta (2010).
Saiakera atalean, honako lan hauek sortu ditu:
- Gabriel García Márquez: Historia de un deicidio (1971).
- Historia secreta de una novela (1972).
- La novela y el problema de la expresión literaria en Perú (1974).
- La orgía perpetua. Flaubert y Madame Bovary (1975).
- José María Arguedas, entre sapos y halcones (1978).
- El pez en el agua (1993).
1990tik 1994ra Europako eta Latinoamerikako egunkarietan kaleratutako artikuluak eta ''''El Pais'''' egunkarian agertutako testuak:
-Desafíos a la libertad (1994).
- La tentación de lo imposible (2004).
- Rumbo a la libertad (2005).
- El viaje a la ficción. El mundo de Juan Carlos Onetti (2008).
- Sables y utopías (2009).
Antzerki lanak:
- La huida del inca (1952).
- La señorita de Tacna (1981).
- Kathi y el hipopótamo (1983).
- La chunga (1987).
- El loco de los balcones (1992).
- Ojos bonitos, cuadros feos (1996).
Ipuinak:
- El desafío (1957).
- Los jefes (1959).
- Los cachorros (1967).
Zure interesekoa izan daiteke
Bernardo Atxaga: "Pertsonaiarik gabe ez dago nobelarik"
Bernardo Atxaga idazleak Enarak eleberria (Pamiela argitaletxea) aurkeztu du gaur Arte Ederren Bilboko museoan.
Lourdes Oñederra: “Isiltasuna zentsura edo auto-zentsura bada, bakerik gabe bizitzera kondenatzen gaitu”
Donostiar idazleak “Azken batean” liburua argitaratu du, bere hirugarren eleberria. Ama-alaba heldu batzuen bizitzan sakonduz, absentzia, isiltasuna eta indarkeria kartografiatu ditu Oñederrak.
Karmele Mitxelenak, Laura Chivitek eta "Gerra Gazan" liburuak Zilarrezko Euskadi sariak jaso dituzte
GIpuzkoako liburu-denden elkarteak Zilarrezko Euskadi sariak banatu ditu goizean; Karmele Mitxelenak (Zoriona, edo antzeko zerbait), Laura Chivitek (El ataque de las cabras) eta Joe Saccoren Gerra Gazan (Astiberri argitaletxea) lanek jaso dituzte literatura lanei bigarren aukera bat eman nahi dien golardoa.
Espainiako Kultura Ministerioak Xabier Olarra eta Marian Ochoa de Eribe itzultzaileak saritu ditu
Olarra tolosarrak Itzultzailearen Obraren Espainiako Saria jaso du, eta Maria Angeles Ochoa de Eribe bilbotarrak Itzulpen Onenarena, “Theodoros” Mircea Cărtărescuren eleberria gaztelaniara eramateko orduan egindako lanagatik. Sari bakoitzak 30.000 euroko diru saria dakar.
Garazi Albizuak, Koldo Bigurik, Markos Zapiainek eta Itxaso del Castillok ere irabazi dituzte Euskadi sariak
Gaztelaniazko Literatura, Euskarazko Literatura Itzulpena, Saiakera Euskaraz eta Saiakera Gaztelaniaz modalitateetako irabazleak dira, “Termita”, “Arturoren uhartea. Ume baten oroitzak”, “Txillardegi hizkuntzalari” eta “Mujeres furiosas. El monstruo femenino en el audiovisual de terror” lanekin. Joan den astean, Unai Elorriaga, Karmele Mitxelena eta Maite Rosende idazleek ere jasoko dutela iragarri zuten.
‘Linguae Vasconum Primitiae’, urriaren 11tik aurrera ikusgai Baionako Euskal Museoan
Linguae Vasconum Primitiae liburuaren ale bakarra Baionako Euskal Museoan ikusi ahal izango da larunbat honetatik urtarrilaren 11ra. 1545ean Bordelen argitaratutako lan hau "mugarria" da euskal literaturan, eta autoreak berak (Bernart Etxepare) eman dio izena Institutuari. Linguae Vasconum Primitiae lanak 28 orrialde ditu, eta, itxura xumea izan arren, garrantzi berezia du euskal ondarearen historian.
Eider Rodriguez: "Normaltasun nahiaren azpian ezkutatzen den ezinegona agerrarazten saiatu naiz"
Eider Rodriguez idazleak "Dena zulo bera zen" (Susa, 2025) liburua argitaratu du. Lanak sei kontakizun biltzen ditu.
Euskaltzaindiak Gabriel Arestiren idatzi eta objektuak bildu ditu Bilbon
Idazlearen heriotzaren 50. urteurrenean, Arestik literatura aldizkarietan egin zituen lehen argitalpenak eta objektu ikonikoak jarri dituzte erakusgai Bizkaiko Foru Liburutegian, haren betaurreko ikonikoak esate baterako.
Tere Irastortzaren poemen katalanerako itzulpenarentzat, Etxepare-Laboral Kutxa Itzulpen saria
‘Glosak·Glossar el món’ Manel Rodríguez-Castellok eraman du katalanera, eta Contrabando valentziar argitaletxeak kaleratu du. 4.000 euro jasoko dituzte.
Literatura Nobel saria, László Krasznahorkairentzat
Suediako Akademiak hungariar idazlearen obra goraipatu du, "lan sinesgarri eta irudikorra" baita, "terrore apokalptikoaren erdian artearen boterea berresten duena".