Zer dela eta gertatzen dira hainbeste lurrikara Nafarroan?
Lurrazaleko plaka tektonikoak uneoro mugitzen ari dira, baina, gehienetan, Lurraren azpian gertatzen den aldaketa hori ez da nabari. Beste batzuetan, berriz, mugimendu horiek oso bortitzak dira eta lurrikarak gertatzen dira. Iberiar penintsulan lurrikarak izateko bigarren eremu arriskutsuenean aurkitzen da Nafarroako iparraldea, soilik Granada eta Murtziaren atzetik (sismikotasun handiena duten bi puntuak dira horiek).
Pirinioetako failak direla eta Nafarroako iparraldean lurrikara ugari gertatzen dira urtean zehar. Duela 40 milioi urte inguru, Iberiar penintsularen eta Europako kontinentearen plaka tektonikoek talka egin zutenean sortu zen mendilerroa.
Eremu horretan, lurzorua parte ezberdinetan zatikatuta dago, eta failek Lurraren azpian gertatzen diren mugimenduek eragiten duten tentsioa mantentzen dute. Kasu batzuetan, tentsio hori kanporatu egiten da eta lurrikarak gertatzen dira. Dena dela, askotan oso indar txikia dute eta ezin dira nabari.
Nafarroan, duela 104 urte gertatu zen historiako lurrikararik bortitzena. Zehazki, 1903ko martxoaren 10ean izan zen. Richter eskalan 5,5 graduko indarra izan zuen lurrikara horrek, eta Iruñerrian dardara nabaritu zen.
Garai hartan, Iruñean 30.000 biztanle inguru zeuden, eta familia gehienak baserrietan bizi ziren. “Denbora igaro ahala, etxe berriak eraiki dituzte, uholdeak izateko arriskuak edota sismikotasuna bezalako faktore garrantzitsuak kontuan izan gabe”, azaldu du Antonio Aretxabaletak, lurrikaren inguruan gehien ikertu duen geologoetako batek.
Gainera, 2012. urteko lehortearen ostean, euri-jasa handiak egon ziren. Eguraldiaren aldaketa bortitz horrek ondorioak izan zituen plaka tektonikoen mugimenduetan, eta lurrikara ugari egon ziren.
Ildo horretatik, XX. mendetik 60ko hamarkadaren amaierara arte eraikinetan kalitate eskaseko materialak erabili zirela ohartarazi du. Aretxabaletak etxebizitzen tximiniak edota erlaitzak aipatu ditu adibide gisa.
Nafarroan lurrikarak gertatzeko arriskuaren inguruan ikerketa ugari daudela azaldu du geologoak. “Batzuen arabera indar gutxiko lurrikarak gertatzeko arriskua dago Nafarroako iparraldean, Frantzian egindako beste ikerketa batzuen arabera indarra adierazgarria izan daitekeela dioten arren”, esan du Aretxabaletak.
Dena dela, azken urteotan plaka tektonikoen mugimendua ez da hain bortitza izan eta lurrikara gutxiago gertatu dira.
Albiste gehiago gizartea
Joxe Azurmendi, euskararen eta euskal kulturaren aldeko ekintzaile nekaezina
Zegaman jaioa, Azurmendi Jakin taldeko kide aktiboa izan da aldizkaria Francoren debekuaren ondoren bigarren aldiz sortu zenetik. Beste erakunde batzuekin ere kolaboratu zuen euskararen normalizazioan, kulturan eta bakegintzan.
EHUk "jakintzaren demokratizazioan funtsezko rola jokatzen jarraitu" behar duela defendatu du Pradalesek
Imanol Pradales lehendakariak inauguratu du Donostian Euskal Herriko Unibertsitatearen (EHU) Udako Ikastaroen 44. edizioa. Ekitaldi horretan, Miren Arzalluz Guggenheim Bilbao Museoko zuzendari nagusiak ikasgai magistrala eman du "Mugarik gabeko artea. Mugak gainditzen, lengoaiak esploratzen" izenburupean.
Joxe Azurmendi, filosofo eta pentsalari zegamarra, zendu da 84 urte zituela
Jakin aldizkariak azpimarratu duenez, "pentsamendu itzela utzi diguzu. Hura lantzen jarraituko dugu, beti eskatu izan diguzun bezala, zu (eta inor) jainkotu gabe, baina maisu-maistrak aitortuz". Aldizkari historiko horrek nabarmendu duenez, Azurmendiren pentsamendua funtsezkoa izan zen joan den mendeko 60ko eta 70eko hamarkadetan euskara eta euskal kultura berritu eta bultzatzeko.
Zer gertatzen da gure datu pertsonalekin hotel batean ostatu hartzen dugunean?
Segurtasunagatik, hotelek informazio jakin bat bildu eta Ertzaintzarekin partekatu behar dute, baina muga argi batzuk ezin dituzte gainditu. Adibidez, ez dute eskubiderik gure NANa fotokopiatu edo eskaneatzeko.
Katalunian inoiz ikusi ez den hedapen-abiadura duen sute batek bi pertsona hil ditu
Lleidan atzo piztutako "seigarren belaunaldiko" baso-sute bortitzak, bi hildako eta Katalunian inoiz ikusi ez diren erregistroak utzi ditu: 17 kilometroko pirokumulua eta 28 kilometro orduko hedapen-abiadura, denbora gutxian 5.300 hektarea kiskali zituena.
Igandean salatutako sexu-erasoa gaitzesteko elkarretaratzea egin dute Donostian
Eider Mendoza Gipuzkoako ahaldun nagusiak eta Eneko Goia Donostiako alkateak iragan larunbatean Donostian gertatutako erasoa gaitzetsi dute. Alderdi guztietako ordezkariek eta beste kargu publiko batzuek ere hartu dute parte elkarretaratze isilean.
640 landareko marihuana-plantazio bat desegin dute Zallan, eta bi pertsona atxilotu dituzte
Desegindako instalazioetan hazkuntza-sistema aurreratuak eta material espezializatua zeuden. Agenteek aireztatzeko gailu sofistikatuak, argiztapen automatizatua eta landareen hazkundea bizkortzeko tresnak aurkitu zituzten. Polizia operazioak zabalik jarraitzen du, tartean pertsona gehiago dauden ikertzen ari baitira.
Kontxako ura 24,3 ºC-tan dago, uztailaren lehenean inoz izan den tenperatura altuena
Duela 78 urtetik hona, Donostiako Aquariumak egunero neurtzen du, 10:00etan, uraren tenperatura. Gaurko tenperaturak maximo historikoa markatu du. 1947tik, estreinakoz neurtu da uztailaren lehen egunean hain tenperatura altua uretan.
Euskadin, sexu bidezko infekzioen kopurua bikoiztu egin da azken urtean, eta GIB kasuen kopurua mantendu da
Eusko Jaurlaritzak gaur ezagutarazi duen Hiesaren eta Sexu Transmisiozko Infekzioen Planaren 2024ko memoriaren arabera, iaz 5.305 klamidia, gonorrea eta sifilis kasu atzeman zituzten.
Ingurumen eta erreskate-larrialdi bikoitz baten aurrean jarduteko simulakroa egin dute Karraspion
Eusko Jaurlaritzak eta Foru Aldundiak arrakastaz testatu dute euren arteko koordinazioa Bizkaiko hondartzetako larrialdien urteko simulakroan. Karraspio hondartza (Mendexa) aukeratu dute itsasoko erreskateak eta isuri kutsatzaileak bezalako gertakariei aurre egiteko protokoloak probatzeko.