Hauxe da gure galaxiaren erdigunean dagoen zulo beltzaren lehen argazkia
EHT teleskopioak Esne Bidearen erdigunean dagoen zulo beltz supermasiboaren lehen argazkia lortu du, eta, irudi horrekin, frogatu egin du gure galaxian dagoen objektu erraldoi hori zulo beltza dela.
Ikerketan parte hartu duten zientzialariek egin dute publiko argazkia, hainbat herrialdetan aldi berean egindako prentsaurreko batzuetan.
Zulo beltzak Sagittarius A* du izena. Berez, irudian ez da zulo beltza bera ikusten, ikusezina delako (guztiz iluna da, argia ezin delako bertatik atera), baina laranja koloreko eraztun bat ageri da, hiru puntu distiratsu dituena. Zulo beltzaren inguruan dagoen gasa ei da hori.
"Zoragarria da, guztiz berria eta ezohikoa", laburbildu du Xavier Barcons zientzialariak, Europar Behatoki Australaren (ESO) zuzendari nagusiak, Munichetik (Alemania) gertu egindako prentsaurreko batean.
Horren esanetan, Esne Bideko objektu hori zulo beltza dela frogatzeko "zantzu nabaria" da argazkia, eta pista baliotsuak ematen ditu fenomeno erraldoi horien funtzionamendua ulertzeko.
EHT taldearen emaitzak gaur argitaratu dira The Astrophysical Journal Letters aldizkariaen edizio berezi batean.
Hainbeste itxarondako irudiak erakusten du, "azkenean, gure galaxiaren erdian dagoen objektu erraldoiaren benetako itxura", behatokiak esan duenez.
Lehenago ere, zientzialariek izarrak ikusi zituzten Esne Bidearen erdigunean, zerbait ikusezin, trinko eta oso masiboaren inguruan orbitatzen.
Orbita horiei esker, objektu hori, Sagittarius A* izenekoa, zulo beltz bat zela ondorioztatu zuten, eta gaurko irudiak horren lehen ebidentzia bisuala eman du, zientzialarien esanetan.
Irudi berriak zulo beltzaren grabitate-indarrak kurbatutako argia hartzen du. Ziloaren masa Eguzkiarena baino lau milioi aldiz handiagoa da.
"Harrigarriena da zein ondo datorren bat eraztunaren tamaina Einsteinen Erlatibitate Orokorraren Teoriaren iragarpenekin", adierazi du Geoffrey Bower Taipeiko Astronomia eta Astrofisika Institutuaren EHT proiektuko zientzialariak.
"Aurretik egindako ikerketek —2020an Fisikako Nobel Saria jaso zuten— frogatu zuten gure galaxiaren erdigunean gure Eguzkia baino lau milioi aldiz masa handiagoa duen oso objektu trinko bat dagoela", Jose Luis Gómez EHTko Kontseilu Zientifikoko kide eta Andaluziako Astrofisika Institutuaren EHTko taldeko liderraren arabera.
"Orain, EHT teleskopioari esker, objektu hau Einsteinen Erlatibitate Orokorraren Teoriarekin guztiz bat datozen ezaugarriak dituen zulo beltz bat izatearen lehen baieztapen bisuala dugu", dio. Gaur argitara atera den irudi historikoa duela hiru urte pasatxo zientzialarien nazioarteko talde horrek berak argitaratutako beste zulo beltz supermasibo baten argazkiari batzen zaio. Orduko hartan, zuloak zortzi Eguzki Sistemaren tamaina zuen, baina Esne bidetik kanpo zegoen, la Messier 87 galaxiaren erdigunean, hain zuzen ere.
Zulo beltz bat espazioko leku bat da, zeinetan ezerk ezin duen ihes egin, ezta argiak ere. Bere grabitatearen indarra hain da indartsua, argiak ere ezin baitu ihes egin erakarpen horretatik. Argia izanik gure unibertsoan azkarren bidaiatzen duena, hura ezin bada atera, beste ezerk ere ezingo du handik irten.
Albert Einsteinek zulo beltzak iragartzen zituen teoria formulatu zuen, bina berak ez zituen inoiz hauek ulertu edo onartu. Karl Schwarzschild izan zen Einsteinen ekuazioen soluzio bat aurkitu zuen lehena, baina zientziak hori ulertzea lortu aurretik hil zen eta Stephen Hawkingek, besteak beste, horien propietateak deskribatu zituen.
Albiste gehiago gizartea
70 talde feminista baino gehiagok eta LGTBIQ+ taldek Bernedoko udalekuen aurkako "lintxamendu kanpaina" salatu dute
"Ultraeskuinak" eta "puritanismoak" sexu- eta genero-disidentzia adingabeei egindako erasoekin lotu nahi izatea kritikatu dute.
Auto-ilara luzeak sortu dira A-8 autobidean, Malmasinen, Donostiarako noranzkoan
Hiru ibilgailuren arteko istripua izan da tunelaren barruan, eta errei bat itxi dute.
Xabiertxok, 100 urte: "Uste dut gaur egungo hezkuntzak garai hartako ekosistema euskaltzale hori behar duela"
Duela 100 urte argitaratu zuen Ixaka Lopez Mendizabal tolosarrak “Xabiertxo”, haurrei euskaraz irakurtzen irakasteko liburua. Haritz Azurmendi Jakin Fundazioko kidea aritu da mendeurrenaren ospakizuna prestatzeko lanetan, eta liburuari buruzko bitxikeriak azaltzeaz gain, Xabiertxok Euskal Herriari egin dion ekarpenaren inguruan mintzatu da.
Milaka herritar atera dira kalera Palestinaren alde
Gazarako Mugimendu Globala Euskal Herriak deituta, Iruñean 18:30ean abiatu da manifestazio nagusia Merindadeen plazatik, eta Donostian, Gasteizen eta Bilbon, 19:00etan. Halaber, unibertsitateko ikasleek manifestazioak egin dituzte 12:00etan euskal hiriburuetan.
ES-Alert ohartarazpen sistema probatu du SOS Deiak zerbitzuak Balmasedan
Balmasedan zeuden mugikorrek ohartarazpen mezu bat jaso dute. Sistema honekin jakinaraziko zaio gizarteari hondamendiren baten arriskua. Balmasedan egindako probarekin eraginkortasun-maila ezagutu nahi izan da, behar izanez gero hobetu ahal izateko. Soinua entzun ondoren, euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez idatzitako mezu bat jaso dute gailuetan, probaren berri emanez.
Berriro gelditu dira Gatika eta Capbreton arteko interkonexio elektrikoko itsaspeko kablearen obrak, Butroe ibaian isuria izan da eta
URA agentziak zehapen-espedientea ireki du Red Electricaren aurka, eta Gatika inguruan egiten ari ziren zulaketa-lanetako bat geldiaraztera behartu du, Butroe ibaiko erreka batean isurketa izan delako. Toxikotzat hartzen ez den substantzia bat isuri da, bentonita, baina ekosistemari kalte egiten dio.
Hasi da gripearen aurkako txertaketa-kanpaina, eta 75 urtetik gorakoei txerto indartua jarriko diete
"Zu zara funtsezko pieza gripea saihesteko. Jarri txertoa" lelopean, Osakidetzak hitzordua eskatzeko deia egin die pertsona zaurgarriei. Astelehenean hasiko dira txertatzen. Kalteberatzat jo ez dituztenek azarora arte itxaron beharko dute txertoa hartu ahal izateko.
Palestinarekin Elkartasuna plataformak Sumud Flotillaren aurkako erasoa kaleetan salatzeko deia egin die euskal herritarrei
Plataformaren ustez, "ezinbestekoa da Israelen eta mendebaldeko konplizeen aurkako mobilizazioa eta borroka bultzatzen jarraitzea", eta bat egiten du Gazarako Mugimendu Globalak Euskal Herriko hiriburu eta udalerrietan egindako deialdiekin.
Renfek erabat berrezariko du Bilbo eta Santurtzi arteko larunbat eta igandeetako tren-zirkulazioa
Aste barruan, trenak ohiko ordutegiaren % 50eko maiztasunarekin dabiltza, behin-behinean, aldaketarik iragarri bitartean.
Elhuyarrek sei hizkuntzatan automatikoki bikoizteko plataforma sortu du
Elhuyar Fundazioak Euskal Herriko lehenengo bikoizketa automatikoko plataforma sortu eta martxan jarri du. Erreminta honekin ikus-entzunezko eduki bat sei hizkuntzatan (euskara, gaztelania, frantsesa, ingelesa, galiziera eta katalana) bikoiztu daiteke eta jatorrizko ahotsak imitatzeko aukera ematen du. Tresna berria Aditu plataforman integratu da. Horrela, plataforma hau azpitituluak sortzeko plataforma izatetik automatikoki bikoizteko aukera ematera igaro da.