Nor dabil busean? Hego Euskal Herriko garraio publikoaren erradiografia
Goizero, egunsentiko lehen distirekin, autobus geltokiak, tren, tranbia eta metroetako nasak arian-arian betetzen dira. Izan ere, auto pribatuak mugikortasunaren jaun izaten jarraitzen duen arren, milaka pertsonak garraio publikoaren alde egiten dute lantokira joateko; denera, garraiobide kolektiboek eguneko joan-etorrien % 13 hartzen dute. Hala berresten dute EAEko Garraio Behatokiaren (Oteus) eta Nafarroako Gobernuaren azken datuek (2023).
Bizkaia
Zalantzarik gabe, Bizkaian erabiltzen da gehien garraio publikoa. Egunero 1.000 biztanleko 415 joan-etorri egiten dira, eta Metro Bilbao da horren protagonista nagusia: eguneko bidaien erdiak baino gehiago bideratzen ditu (220), eta metropoli-eremu osoa egituratzen du.
Ez da kasualitatea. Bilbo Handiko eskualdean lurraldeko biztanleen % 75 bizi dira, eta hor biltzen dira, halaber, joan-etorri publiko guztien % 69. Metroz, trenez eta autobusez osatutako ondo integratutako sare batek gune hori inguruarekin konektatuta dagoen bihotz bihurtzen du.
Hala ere, hirigune horretatik kanpo, egoera aldatu egiten da: landa-eremu eta eremu periferikoetan —biztanle gutxien dituztenak eta okerren lotuta daudenak— joan-etorrien % 31 baino ez dira egiten.
Gipuzkoa
Gipuzkoan ere garraio publikoa asko erabiltzen da, egunean 312 bidaia egiten baitira 1.000 biztanleko. Hala ere, Bizkaian ez bezala, mugikortasuna banatuagoa dago lurraldean zehar. Donostiak, hiriko autobusen sarearekin (DBus), joan-etorrien % 36 hartzen ditu, baina gainerakoa hiriarteko autobusen bidez ondo konektatutako eskualdeen artean banatzen da.
Hala, Donostialdea (% 46) eta Bidasoa (% 11) nabarmentzen dira garraio publikoaren erabileran. Gainera, Euskotren eta Renfe Aldiriko zerbitzuak oso garrantzitsuak dira udalerritik udalerrira ibiltzeko, egunero 88 bidaia inguru eskaintzen baitituzte 1.000 biztanleko.
Araba
Araban, aldiz, gutxiago erabiltzen da garraio publikoa: 216 bidaia 1.000 biztanleko. Gehienak ( % 97) Gasteizen egiten dira. Arabako hiriburuak lurraldeko biztanleriaren % 75 hartzen du, eta hiri-ekosistema autosufiziente moduan funtzionatzen du. Hala, hiriko autobusen eta tranbien sarearekin, Gasteizen metatzen da lurraldeko ia garraio publiko guztia. Mugez haratago, joan-etorrien % 3 baino ez dira egiten udalerrien artean.
Egitura monozentriko horrek bigarren mailan uzten du landa-eremuko Araba; izan ere, landagune horietan ibilgailu pribatua erabiltzen dute batik bat.
Nafarroa
Nafarroan erabiltzen da gutxien garraio publikoa: 172 bidaia egunero 1.000 biztanleko. Gehienak Iruñerrian egiten dira, bertan bizi baita foru komunitateko biztanleriaren ia herena. Bertan, autobus sareak eskualdeko udalerri guztiak elkarrekin lotzen ditu, baina, hirigune horretatik kanpo, garraio kolektiboak protagonismoa galtzen du.
Joan-etorriak: nor, nola eta zertarako
Zenbakiez haratago, garraio publikoa erabiltzen dutenen profila ere lurraldetik lurraldera aldatu egiten da. Emakumeek gizonek baino gehiago erabiltzen dute: eguneroko joan-etorrien % 15,6 garraio publikoan egiten dute, eta gizonen kasuan, berriz, % 10,5. Oinez ere gehiago ibiltzen dira; gizonek, berriz, autoa gehiago erabiltzeko joera dute, batez ere laneko joan-etorrietan.
Adinaren arabera, 7 eta 19 urte bitarteko gazteak dira garraio publikoarekiko leialenak: eguneroko joan-etorrien % 23,4k horrela egiten dute, batez ere ikastetxera joateko. Aldiz, 65 urtetik gorako pertsona gehienak (% 72) oinez mugitzen dira, baina garraio publikora ere jotzen dute aisialdiko jardueretarako eta norbere kudeaketak egiteko.
Joan-etorrietarako arrazoiei dagokienez, lana da nagusi (% 30), eta, ondoren, erosketak eta kudeaketak (% 29). Aisialdia joan-etorrien % 22 da, eta ikasketak, % 12.
Albiste gehiago gizartea
Xabiertxok, 100 urte: "Uste dut gaur egungo hezkuntzak garai hartako ekosistema euskaltzale hori behar duela"
Duela 100 urte argitaratu zuen Ixaka Lopez Mendizabal tolosarrak “Xabiertxo”, haurrei euskaraz irakurtzen irakasteko liburua. Haritz Azurmendi Jakin Fundazioko kidea aritu da mendeurrenaren ospakizuna prestatzeko lanetan, eta liburuari buruzko bitxikeriak azaltzeaz gain, Xabiertxok Euskal Herriari egin dion ekarpenaren inguruan mintzatu da.
Milaka herritar atera dira kalera Palestinaren alde
Gazarako Mugimendu Globala Euskal Herriak deituta, Iruñean 18:30ean Merindadeetatik abiatu da manifestazio nagusia, eta 19:00etan Donostian, Gasteizen eta Bilbon. Halaber, unibertsitateko ikasleek manifestazioak egin dituzte 12:00etan euskal hiriburuetan.
ES-Alert ohartarazpen sistema probatu du SOS Deiak zerbitzuak Balmasedan
Balmasedan zeuden mugikorrek ohartarazpen mezu bat jaso dute. Sistema honekin jakinaraziko zaio gizarteari hondamendiren baten arriskua. Balmasedan egindako probarekin eraginkortasun-maila ezagutu nahi izan da, behar izanez gero, hobetu ahal izateko. Soinua entzun ondoren, euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez idatzitako mezu bat jaso da gailuetan, probaren berri emanez.
Berriro gelditu dira Gatika eta Capbreton arteko interkonexio elektrikoko itsaspeko kablearen obrak, Butroe ibaian isuria izan da eta
URA agentziak zehapen-espedientea ireki du Red Electricaren aurka, eta Gatika inguruan egiten ari ziren zulaketa-lanetako bat geldiaraztera behartu du, Butroe ibaiko erreka batean isurketa izan delako. Toxikotzat hartzen ez den substantzia bat isuri da, bentonita, baina ekosistemari kalte egiten dio.
Hasi da gripearen aurkako txertaketa-kanpaina, eta 75 urtetik gorakoei txerto indartua jarriko diete
"Zu zara funtsezko pieza gripea saihesteko. Jarri txertoa" lelopean, Osakidetzak hitzordua eskatzeko deia egin die pertsona zaurgarriei. Astelehenean hasiko dira txertatzen. Kalteberatzat jo ez dituztenek azarora arte itxaron beharko dute txertoa hartu ahal izateko.
Palestinarekin Elkartasuna plataformak Sumud Flotillaren aurkako erasoa kaleetan salatzeko deia egin die euskal herritarrei
Plataformaren ustez, "ezinbestekoa da Israelen eta mendebaldeko konplizeen aurkako mobilizazioa eta borroka bultzatzen jarraitzea", eta bat egiten du Gazarako Mugimendu Globalak Euskal Herriko hiriburu eta udalerrietan egindako deialdiekin.
Renfek erabat berrezariko du Bilbo eta Santurtzi arteko larunbat eta igandeetako tren-zirkulazioa
Aste barruan, trenak ohiko ordutegiaren % 50eko maiztasunarekin dabiltza, behin-behinean, aldaketarik iragarri bitartean.
Elhuyarrek sei hizkuntzatan automatikoki bikoizteko plataforma sortu du
Elhuyar Fundazioak Euskal Herriko lehenengo bikoizketa automatikoko plataforma sortu eta martxan jarri du. Erreminta honekin ikus-entzunezko eduki bat sei hizkuntzatan (euskara, gaztelania, frantsesa, ingelesa, galiziera eta katalana) bikoiztu daiteke eta jatorrizko ahotsak imitatzeko aukera ematen du. Tresna berria Aditu plataforman integratu da. Horrela, plataforma hau azpitituluak sortzeko plataforma izatetik automatikoki bikoizteko aukera ematera igaro da.
Bingen Zupiriaren arabera, segurtasunaren arloan "hainbat gertakari larri" izan dira aurten euskal gizartean
Bingen Zupiria Eusko Jaurlaritzako Segurtasun sailburuak ohartarazi duenez, "arazo sozial oso garrantzitsua" dago, urtarriletik abuztura 10 hilketa izan baitira Euskadin, bai eta emakumeen aurkako "hainbat motatako eraso asko" ere. Gainera, nabarmendu duenez, Euskadin "arma zuriak erabiltzera ohituta dauden eta gatazka asko sortzen dituzten pertsonak" egon badaudela "egiaztatu" ahal izan dute.
Gipuzkoako Foru Aldundia Bernedo auzian akusazio gisa aurkeztuko da
Arabako Foru Aldundiak, bere aldetik, "erabat onartezinak" diren jarrerak argitzeko informazioa biltzeko dei egin du, eta galdetu du orain arte zergatik erakunde bakar batek ere ez duen esku hartu. Hori dela eta, azken bururaino ikertzearen alde agertu da.