2020an musukoei ihes egin dieten 24 hitz aukeratu ditu UZEIk
Koronabirus dontsua, musukoa, konfinamendua, negazionismoa… Hitzetik hortzera ibili ditugu 2020 honetan covid-19ak egunekora ekarri dituen kontzeptuak, eta Euskaltzaindiak ere jaso ditu immunitate-ari, proba diagnostiko-ei eta norbera babesteko ekipamendu-ei buruzkoak, UZEIrekin berarekin elkarlanean atondutako “Koronabirusaren oinarrizko lexikoa” txostentxoan.
UZEI Terminologia eta Lexikografia Zentroak, baina, horiek alde batera utzi, eta koronabirusarekin loturarik ez duten hogeita lau hitz azpimarratu ditu urtero egin ohi duen bilduman, tartean espezie izenak, desikasi beharko ditugun herrialde-izen zaharrak, gurasoek umeei ezarritako zentsura izendatzeko sintagmak, latinismoak eta, hori ere, Samuel L Jacksonek Trump antzarrak ferratzen bidaltzeko erabilitako esaera gordinagoa.
Zerrendako lehen hitza “Baipasa” Euskadi Irratiko saioak bota zuen plazara, Psephurus gladius arraina ofizialki hamarkadako lehen espezie desagertua zela azaltzeko. Jatorri berekoa da, latinetikoa, Pseudosclerococcum golindoi Aranzadi Zientzia Elkarteko adituek orain arte katalogatu gabeko onddo espeziea. Pagoetan aurkitu zuten, eta Jose Luis Albizu Golindo Aranzadiko mikologo zarauztarraren omenez jarri zioten golindoi hori, kontatu zutenez.
Agertu ez ezik, desagertu ere egin dira hitzak, dena dela. Holanda hitza desagertzera kondenatuta dago, berbarako, UZEIren arabera, Herbehereek ofizialki erabaki baitzuten aurrerantzean hitz hori ez erabiltzea beren herrialdea izendatzeko.
Beste hitz batzuk ere hartu ditugu ahotan lehenengoz, konfinamendu, deskonfinamendu eta kutsatu berrien datuen artean, hala nola konputagailuz sortutako irudia (Scorsesek teknika hori erabili zuen The Irishman pelikulan Robert De Niro gaztetzeko), guraso PINa, lawfare edo aurkari politikoen kontrako jazarpen judiziala edo Iruñean arrakala orgasmikoa-z egin beharreko hitzaldia bertan behera utzi zuen beste jazarpen eta zentsura mota bat.
Umefobia ere sartu zen gure hiztegian, UZEIk urteko bere errepasoan jaso duenez, Donostian umerik onartzen ez duen lehen hotela ireki zutenean, eta Zaldibarko gertakari lazgarriek lindanoa eta luizia hitzak ekarri zituzten albistegietara eta pantailetara.
Pandemiaren egoera, hobetu barik, mandotik astora erori zen bitartean (Euskaltzaindiak onartutako eta Antton Telleriak “Barre librea” saioan moldatutako esapide hori ere jaso du Terminologia Zentroak), RAEren Nuevo Diccionario Histórico del Español hiztegiak txalaparta forma onartu zuen, eta Elhuyarrek, berriz, txorta-lagun, gaztelaniazko follamigo-ren ordain gisa.
Laguntasunetik oso urrun zegoen, nolanahi den, Samuel L Jackson aktore estatubatuarrrak Donald Trump AEBko presidenteari bideo bidez igorri zion mezua. 15 hizkuntzatan, tartean euskaraz, popatik hartzera bidali zuen Jacksonek gerora hauteskundeak galdu zituen presidentea.
Etxe Zurian okupa gisa gelditzeko mehatxua egin zuen Trumpek porrotaren ondoren, eta hitz hori ere jaso du UZEIk aurtengo uztan, batik bat alarma etxeen mezu alarmistetatik jasota.
Zerrenda ixteko, hitzak asmatu, egokitu eta berrerabili egiten diren erakusgarri, UZEIk hondale Beñat Sarasolarekin lankidetzan Cristina Iglesiasek Donostiako Santa Klara uhartean egongo den artelanarentzat hautatu duen izena eta “Ene laztan gozo ederra” Oñatin aurkitutako XVI. mendeko olerkiaren hasiera aukeratu ditu UZEIk.
Kontzienteki barik, zaharraren zaharrez ahaztuta daudelako egongo ahal dira baztertuta 2021eko zerrendatik ere koronabirusaren inguruko hitzak!
Zure interesekoa izan daiteke
Pantxoa eta Peioren bigarren agur-kontzertua: 2027ko urtarrilaren 9an BECen!
Bikoteak bere ibilbideari amaiera emango dio bi kontzerturekin BEC!en: urtarrilaren 10ekorako sarrerak ordu gutxitan agortu ziren eta bigarrena iragarri dute orain: 2027ko urtarrilaren 9an.
“Muga-zerga” izan da aurtengo hitza Euskaltzaindiarentzat eta UZEIrentzat
“Atzerriko produktuei aduanan ezartzen zaien zerga” adiera duen izena aukeratu dute Akademiak eta UZEI terminologia eta lexikografia zentroak urteko hitz gisara. “Aduana-zerga” Euskaltziandiaren Hiztegiak jasotzen duen forma baliokidea “askoz gutxiagotan” erabili da.
!["Dan Flavin
b erdeak berdeetan zehar (Piet Mondrian berdegabeari) [greens crossing
greens (to Piet Mondrian who lacked g reen)], 1966" Guggenheimen](https://eitb.scene7.com/is/image/eitb/danflavin?fmt=webp-alpha&qlt=80)
Goya, Jasper Johns, Steve McQueen, Dan Flavin, Ruth Asawa eta Rosalind Nashashibi, euskal museoetan 2026an
San Telmo Museoak, Artiumek eta Guggenheim Bilbao Museoak datorren urteko programazioa aletu dute.
Gatiburen azken agurra, audientzian lider ETB1en
Musikarik, dantzarik eta festa girorik ez zen falta izan atzo bi ordu eta erdiz BECen. Talde bizkaitarra arrakastara eraman zuen 'Musturrek sartunde' kantuarekin amaitu zen askoren oroimenean iltzatuta geratu den kontzertua.
Milaka pertsonak azken agurra eman diote Robe Iniestari, Extremoduroko abeslariari, Plasencian
Ilara luzeak sortu dira Plasenciako kongresu jauregian, jarraitzaile asko bertaratu baitira musikariari agur esatera. Aurrerantzean, Robe Iniesta izena izango du eraikin horrek.
Urrezko domina eman dio Gipuzkoako Foru Aldundiak Lourdes Iriondo kantariari
Hilondoko aitortza egin dio Urnietako kantari, idazle eta irakasleari eta bere ahizpek jaso dute Foru Aldundiak emandako oroigarria. Ekitaldia omenaldi hunkigarri bilakatu da. Senide eta familiako kideekin batera, eta euskal kulturgintzaren ordezkaritza zabala bildu da.
Balenciaga museoa “josten duten eskuei” begira
Getariako Balenciaga Museoko Igor Uriak hamar urte eman ditu Cristobal Balenciaga jostun handiaren tailerretan lan egin zuten emakumeen lekukotzak eta objektuak biltzen: irudiak, dokumentuak, lanabesak... Paris, Madril, Bartzelona eta Donostian, 2.000 enplegatu izatera iritsi ziren, eta horietako batzuk Getariako museoan batu dira gaur.
Gaztelurrutia: “Bisitari fidelak edukitzea eta bi heren 45 urtez azpikoak izatea dira arrakastaren gakoetako bi”
2025eko Durangoko Azoka bukatu berritan, ETBri emandako lehen balorazioan pozik agertu da Beñat Gaztelurrutia Gerediaga Elkarteko kudeatzeailea. Jendetza ibili dela nabarmendu du, baina erosoa izan dela bai sartzea baita bertan zehar ibiltzea ere. 2026ko Azokak 5 egun izango dituela aurreratu du, eta etorkizuneko erroka kulturaren jaialdi gisa sendotzea izango dela esan du.
60 urteko ibilbidea “borobildu” du Durangoko Azokaren aurtengo edizioak
Lau eguneko topagune oparoa amaitutzat emateko, antolatzaileek aurtengo Azokaren arrakasta nabarmendu dute, baita egitasmoak urte osoan euskal kulturan duen garrantzia ere.
Gazaren aurkako genozidioa, oso presente Durangoko Azokako nobedadeetan
Idazle asko beren nobedadeak aurkezten ari dira egunotan euskal kulturaren plazan, eta horietako batzuek palestinar herriaren aurkako genozidioa jorratu dute, Ekialde Hurbilean gertatzen ari dena azaltzeko asmoz.