Zer da euskal Kupoa? Auzia ulertzeko gakoak
Zer da Kupoa?
Estatuak Euskal Autonomia Erkidegoari (EAE) transferitu ez dizkion eskuduntzengatik ordaintzen duen dirutza konpentsatzeko Euskadik urtero-urtero ordaintzen duen kopurua da. Ekonomia Itunaren edo Kontzertu Ekonomikoaren 49. artikuluan eta Autonomia Estatutuaren 41. artikuluaren bigarren zatian dago jasota definizio legala:
"Euskadik Estatuari egindako ekarpena kupo orokor bat izango da, eta kupo hori lurralde historiko bakoitzari dagokionak osatuko du. Euskadiko Autonomia Erkidegoak bere egiten ez dituen estatuaren karga guztiei dagokien kontribuzioa da kupoa".
Noiz eta zenbat ordaindu zen lehen aldiz?
Espainiako Gobernuak 1878an ezarri zuen EAEk ordaindu beharreko lehen kupoa. Urte hartako diru-bilketari euskal eskuduntzen kostua kenduta kalkulatu zuen, eta Euskadik 2.043.177 pezeta (12.279 euro) ordaindu zituen. Alegia, garaiko auto xume batek balio zuena. Datua Pedro Luis Uriarte 80ko hamarkadan Eusko Jaurlaritzako Ogasun eta Ekonomia sailburu izandako eta Kontzertuaren aitetako batek emana da, "El Concierto Economico Vasco: una vision personal" liburuan.
Aldatu al da Kupoa ordudanik?
Bai, bereziki bi alorretan. Batetik, ordaindu beharreko kopurua ez du alde batek inposatzen, bi aldeek adosten dute eta. Estatuaren zerga-bilketa kontuan hartu barik, gastuak hartzen dira aintzat.
Gastu horiek lau motatakoak dira:
1. Estatuaren berezko eskuduntza batzuk: Gorteak, Errege Etxea, enbaxadak, Defentsa, azpiegiturak (itsas portuak, AVEa)...
2. EAErenak diren baina transferitu gabe dauden eskuduntzak: espetxe zaintza eta Gizarte Segurantza, besteak beste.
3. Elkartasunarekin lotutako Estatuaren eskuduntza batzuk. Adibidez, Lurralde-arteko Konpentsazio Funtsari dagokiona (errenta handiena duten erkidegoek txikienei lan publiko jakin batzuk egiteko emandako dirua).
4. Estatuaren zorren korrituak eta amortizazio-kuotak.
Zenbaitetan, EAEko herritarrei zuzenean eragingo ez dieten zerbitzuen gastuak ordaintzen dira Kupoaren bidez (hala nola, enbaxada baten gastuaren zati bat).
Zenbat ordaintzen da gaur egun?
Estatuko gastuaren portzentaje jakin bat ordaintzen du EAEk 1980tik: % 6,24. Bi aldeek adostu zuten ehunekoa, negoziazio luze baten ondoren. Orduko hartan, euskal ekonomiak Estatuko ekonomian duen pisua hori zela ebatzi zuten bi administrazioek.
Portzentaje hori finko mantendu da 37 urte hauetan, EAEko ekonomiak Estatuko Barne Produktu Gordinean (BPG) duen pisua aldatu bada ere. 2001etik % 6,10koa da, eta, beraz, EAE dagokiona baino gehiago ordaintzen ari da.
Kupoa derrigorrez ordaindu beharrekoa denez, zerga-bilketa positiboa eta hazkunde ekonomikoa eduki behar du Euskal Autonomia Erkidegoak. Etekinik ezean, gastatzeko duen dirua gutxiago edukiko lukeelako.
Kupoa bost urtean behin negoziatzen eta berritzen duten Lege baten arabera ezartzen da. Urtero, baina, doikuntzak edo zuzenketak egiten dira aurrekontuetan jasotako gastuak eta benetan izan diren gastu konpentsatze aldera.
1981etik 2016ra, Euskadik 133.459 milioi euroko Kupo gordina ordaindu dio Estatuari, 26.000 milioi garbi. Bestela esanda, urte hauetan EAEko herritar bakoitzak 11.558 euro garbi ordaindu ditu.
2017ko maiatzaren 3an Kupoaren inguruko akordioa lortu dute Eusko Jaurlaritzak eta Espainiako Gobernuak.
Zure interesekoa izan daiteke
Abadiñoko lantegiaren itxieraren aurka mobilizatu dira Metal Groupeko langileak
Langileek elkarretaratzea egin dute Berrizen, Abadiñoko lantegiaren itxiera salatzeko, izan ere, 48 pertsona lanik gabe utziko ditu, eta Legutioko lantegian aurkeztutako lan-erregulazioko espediente (LEE) salatzeko, bertako 183 langileetatik 91 kaleratzea aurreikusten baitu.
Amaitu dira Basauri eta A-8a arteko lotunea hobetzeko lanak, 26 hilabeteko lanen ondoren
Proiektuak 5,36 milioiko inbertsioa izan du euste- eta seinaleztapen-sistemak egokitzeko.
Bilboko Aireportuak 200 hegaldi baino gehiago eskainiko ditu gaur eta bihar artean
Guztira, Gabonetan zehar 2.368 hegaldi hartuko ditu Bizkaiko terminalak. Joan den ostiralean, abenduak 19, programatutako operazio gehien izan zituen eguna izan zen, 137 guztira, eta ondoren, abenduaren 22an, astelehena, 136 operaziorekin.
Uvesco euskal inbertsoreen esku geratu da berriz
BM Supermerkatuen eta Super Amararen jabe den konpainiak enpresa-sustraitzea indartuko duen operazioa burutu du; datozen egunetan beste euskal partzuergo batek Ayesa (garai bateko Ibermática) ere erosiko duela baieztatu dute.
CCOOk eta LABek Nafarroako Osasun Zerbitzuan izandako sexu-erasoen inguruan erantzukizunak argitzea eskatu dute
Kautelazko neurriak berehala hartzea, kaltetutako pertsonak babestea eta ikerketa zorrotza egitea eskatzen dute; horrez gain, goragoko instantziek gertakarien berri ba ote zuten argitzea eskatu dute.
Espainiako Gobernuak 2026an luzatuko ditu garraiorako laguntzak, eta hilean 60 euroko abonu bakarra onartu du
Eusko Jaurlaritzak eskatuko du abonu bakarra Euskadiko aldirietan aktibatzea, Estatuko gainerakoekin homogeneotasuna mantentzeko.
Espainiako Gobernuak gutxieneko pentsioak % 7 igo eta autonomoen kuotak luzatuko ditu 2026rako
Urteko azken bileran erabaki dute ere, besteak beste, bizitzeko gutxieneko diru-sarrera % 11,4 handitzea.
Noël d'Anjou sailburuak nabarmendu duenez, aurrekontuek "norabide argia markatzen dute etorkizuneko Euskadirantz"
Aurrekontuak onartzeko bozketaren ostean, Noël d’Anjou Ogasun eta Finantza sailburuak berretsi du horiek zerbitzu publikoak indartzen dituztela eta “pertsonak erdigunean jartzen” dituztela, kontu “arduratsuak” eta “konprometituak" direlako herritarren arazoekin, eta “etorkizuneko Euskadirantz norabide argia" markatzen dutela.
Eusko Legebiltzarrak 2026rako aurrekontuak onartu ditu, oposizio osoaren ezezkoarekin
Gobernuko kideen (EAJ eta PSE-EE) gehiengo absolutuari esker egin dute aurrera, eta aurrekontuak 16,3 milioi eurokoak izango dira, aurtengoak baino % 4,1 gehiago.
Greba deitu dute Legutioko Metal Groupen, eta protestak egingo dituzte Abadiñon, 139 kaleratze eragingo dituen EEEa salatzeko
Enplegu-erregulazioko espedientean, Lebarioko (Abadiño) lantegia ixtea proposatzen dute, eta bertako 48 langileak kaleratzea. Legutioko lantegiko 91 behargin ere botako dituzte.