Urduñako hilerritik ateratako lehen bost identifikatuen gorpuzkiak jaso dituzte senideek

Urduñako hilerritik atera dituzten lehen bost identifikatuen familiek euren senideen gorpuzkiak jaso dituzte gaur (larunbata), Duintasunaren Kolunbarioan, Iñigo Arregiren Duintasuna eskulturaren ondoan.

Nerea Melgosa Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburuak ekitaldian parte hartu du, eta biktimen memoria, duintasuna eta justizia soziala aldarrikatu ditu, "ultraeskuindarren eta totalitarismoen aurkako borrokan ondare komun gisa".

Ondoan izan ditu Iker Santocildes Urduñako alkatea, Jose Antonio Rodriguez Ranz Giza Eskubide, Memoria eta Lankidetzako sailburuordea eta Aintzane Ezenarro Memoriaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Institutuko zuzendaria.

Hauek dira identifikatutakoak: Fructuoso LLorens Tolesano, Alfonso Tena Prieto, Manuel eta Salvador del Amo Jiménez anaiak, guztiak Badajoz probintziakoak, eta Alejandro Gómez Hidalgo, Toledo probintziakoa.

Senitartekoen artean, 95 urteko Pedro del Amo egon da, eta haren DNAk bere aita, Manuel del Amo, identifikatzeko balio izan du. Pedrok osaba Salvador ere berreskuratu du gaur. Beste hiru seme-alaben DNAk balio izan du lehenengo identifikazio hauek burutzeko.

Familia bakoitzeko bi kidek senitartekoen gorpuzkiak jaso dituzte, eta haien gorpuzkiak lurpetik ateratzeko txostena eta Duintasuna eskulturaren erreplika bat ere jaso dituzte. Ohorezko aurreskuak amaiera eman dio sari emate une handiari eta ekitaldia Agur Jaunak taldearen doinuarekin eta lore eskaintza batekin amaitu da.

Desobiratze zifrak eta eta identifikazioak

Orain arte, berreskuratutako 71 gorpuzkien bost biktima identifikatu ahal izan dira. Guztiak Urduñako espetxe frankistan hildakoak dira, non 225 pertsona hil ziren guztira, 1937-1941 bitartean, kontzentrazio esparru eta presondegia izan zen garaian.

Urduñako kontzentrazio-esparruko eta espetxe frankistako biktimak

Identifikatutako bost biktimak 1941ean hil ziren, Urduñako Espetxe Zentralean. Aurretik, 1937tik 1939ra, leku hori, Aita Jesuiten ikastetxea kontzentrazio-esparrua izan zen. Presoak baldintza ankerretan bizi ziren: pilaketa, umiliazioak, gosea, hotza, gaixotasunak, esklabotza baldintzak (...) heriotza.

Gerraren ondoren eta 1941 arte, barruti hau espetxe zentral bihurtu zen. Presoen profila ere aldatu egin zen, identifikatutako biktimen kasuan ikus daitekeenez, jada ez ziren gerrako borrokalariak, adin guztietako herritarrak baizik, sindikalistak, nekazariak, politikariak edo erregimenaren etsaitzat jotzen den edozein pertsona izateagatik preso hartuak.

Ia 4.000 gizon igaro ziren Urduñako espetxetik. Erregistroen arabera, 4 urteko aldi horretan (1937-1941) 225 pertsona hil ziren. Gehienak extremadurarrak ziren (127), eta Gaztela-Mantxatik (41), Andaluziatik (28) edo Kataluniatik (18) etorritako presoak ere nabarmentzen dira.

2014an, Urduñako espetxean hil ziren 14 pertsonaren gorpuzkiak desobiratu ziren; gaur egun kendu dituzten nitxoen artean geratzen zen kalean aurkitu zituzten gorpuak. Oraindik identifikatu gabe daudez, Duintasunaren Kolunbarioan lurperatu zituzten, 2022ko uztailean inauguratutako espazioan.

Baina bilaketa lanak ez ziren hor amaitu. 2022ko abenduan hilerriko beste gune bat arakatu zen, Urduñako Udalak eremu horretan eraikitako nitxo batzuk kendu ondoren, eta 57 gorpuzki berreskuratu ziren bertan.

Eusko Jaurlaritzak, Gogora Memoriaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Institutuaren bitartez, areagotu egin zituen Urduñako espetxean hildako presoen senideak bilatzeko lanak, 71 biktimaren gorpuzkiak identifikatzeko. Extremadurako eskualdean egin ziren ahaleginak.

Hala, 2023ko urtarrilaren 28an, Eusko Jaurlaritza, orduko sailburu Beatriz Artolazabal buru zuela, Castuerara (Badajoz) joan zen, Urduñako espetxean hildako presoen senide, memoria historiko eta komunikabideen aurrean hilerritik ateratzeko lanak aurkezteko. Bisitaren helburua zen 2014ko ekainean eta 2022ko abenduan egindako bi indusketa-kanpainetan berreskuratutako 71 pertsonaren gorpuzkiak identifikatzea.

Ahalegin horri guztiari esker, Gogora Institutuak gaur egun espetxean hildakoen 50 familia baino gehiagorekin du harremana, eta dagoeneko kudeatu zaie DNA laginak hartzea.