Zer dira grabitazio-uhinak? Gidaliburua zientzialariak ez direnentzat
Albert Einsteinek egindako Erlatibitate Orokorraren Teorian aipatu egin zuen grabitazio-uhinak daudela. Alabaina, zientzialariek ehun urte behar izan dituzte probak topatzeko eta, horrela, XX. mendeko buru arinenetako bati arrazoia emateko.
Izan ere, grabitazio-uhinak benetakoak direla betetzeke zegoen azken erronka izan da, Einsteinek aipatutako teoria egin zuenetik, 1915ean. Irla Balearretako Unibertsitateak Espainian, hain zuzen, LIGO zientzialarien arteko kolaborazio-taldeko kideetako batek argia bota du zalantzak argitu eta jakin ahal izateko zer diren eta zertarako diren erabilgarriak.
Zer dira grabitazio-uhinak?
Metafora baten bidez esanda, "olatuak ozeano kosmikoan" lirateke. Einsteinek deskubritu egin zuen, Erlatibitate Orokorraren Teorian jasota dagoenez, Unibertsoan mugitzen diren objektuek ondulazioak sorrarazten dituzte espazio-denboran, hau da, Unibertsoko gertakari guztiak izaten diren ehun moduko bat, eta espazioan sakabanatzen dira. Horiexek dira grabitazio-uhinak.
Zer suposatuko du topatzeak?
Grabitazio-uhinak "Unibertsora begira dauden leiho berri" bat dira. Haiei esker, Unibertsoan izan ohi diren gertaera bortitzenen zergatia ulertu ahal izango da, esaterako, zulo beltzen arteko talkak edo izarren leherketak. Gainera, Big Bangen eztanda eta milisegundo batera zer gertatu zen ere jakin ahal izango da.
Horrez gain, aro berri bat hasiko da astronomian, Unibertsoa ia gardena delako haientzat. Horri esker, astrofisikaren fenomenoak beste ikuspegi batez ikusi ahal izango da, eta bestera ezkutuan mantenduko lirateke, esaterako, nola sortzen diren zulo beltzak eta zein den materiaren portaera muturreko egoeretan.
Baina, zergatik dira hain garrantzitsuak Unibertsoa arakatzeko?
Gaur egun, Kosmosaren gaineko ikerketa erradiazio elektromagnetikoaren (argia) bidez egiten da, batik bat, horrekin "ikus" daiteke, eta grabitazio-uhinekin "entzun" ahal izango da, eta horrek ekarriko du Lurraren eta Unibertsoaren beste puntaren dauden gauza guztiak zeharkatu ahal izatea.
Zergatik eman dute hainbeste denbora existitzen direla baieztatzeko?
Urte askotan, uhin berri horiek baztertuak izan ziren. Zientzialari batzuek zalantzan jartzen zuten benetan existitzen zirenik, eta beste batzuek uste zuten hain ahulak izanda ezingo liratekeela sekula antzeman. Baina '70ko hamarkadan pulsarrak (neutroiez osatutako izarrak dira, eta argia botatzen dute biraka dauden bitartean) deskubritu zituzten eta, hala, existitzen zirela begiztatu ahal izan zuten.
Gainera, grabitazio-uhinen eraginak hain txikiak direnez, detektagailu erraldoiak behar dituzte harrapatzeko.
Nolakoak dira detektagailuak?
Laser teknologia berezia erabiltzen duten instalazioak dira. Handiena AEBn dago, LIGO Grabitazio Uhinak Interferometria Laser Behatokia da; badago Italian ere bai -Virgo- baita Alemanian ere -GE0600-.
Orain arte, detektagailuak gainazalean zeuden, baina etorkizunean lurrazpian izango dira eta ESA Europako Espazio Agentziak abiatutako eLisa misioaren bidez espazioan jarriko dute, grabitazio-uhinak beste frekuentzia batean harrapatzeko.
n harrapatzeko. n harrapatzeko.Zure interesekoa izan daiteke
Zertarako balio du eta nola erabiltzen da Googleko bilaketa-barraren '+' botoi berria?
Googleko bilaketa-barraren ezkerreko muturrean, '+' ikonoak lupa ordezkatu du. Irudi bat zein fitxategi bat eransteko aukera ematen du, eta, Adimen Artifizialak lagunduta, bilaketa aurreratua egiten du Googlek, irudi nahiz fitxategi horiek testuinguru gisa erabilita.
Cloudflarek konpondu du mundu mailan webgune ugaritan arazoak eragin dituen akatsa
Arazo berri hori duela aste batzuk gertatu zen beste etenaldi global garrantzitsu baten ondoren etorri da. Hainbat zerbitzuri eragin zien, hala nola X sare sozialari, ChatGPT 'chatbot'-ari eta League of Legends bideojokoari.
Netflixek Warner Bros. Discovery eskuratuko du, 82.700 milioi dolarren truke
Bi konpainiek akordio bat lortu dute ostiral honetan, zinema eta telebista estudioak eta HBO barne hartzen dituena.
Prentsa digitalari 479 milioi ordaintzera kondenatu dute Meta, lehia desleialagatik
Madrilgo Merkataritza Arloko 15 zenbakiko Epaitegiak AMIko 87 editoreri kalte-ordaina ematera zigortu du Meta, lehia-abantaila bat lortzeagatik, Facebooken eta Instagramen jokabide-publizitatearen bidez.
X, ChatGPT eta League of Legends berriro martxan dira, Cloudfarek sarean izandako akatsa konpondu ondoren
15:42 zirenean jakinarazi du konpainiak, arazoa konponduta dagoela. Gertatukoaren atzean egon arrazoia ere identifikatu dutela esan dute, baina ez dute zehaztu zer gertatu den. Web orrian honako mezua argitaratu dute: "Akatsak monitorizatzen jarraitzen dugu, zerbitzu guztiak bere onera etor daitezen".
Amazonen eta Microsoften hodeiko zerbitzuen inguruko ikerketa zabaldu du Bruselak
Amazon Web Services eta Microsoft Azure konpainiek ez dituzte betetzen "Interneteko zaindari" izendatzeko baldintzak, ez baitauzkate Europar Batasunean horretarako hilero behar diren 45 milioi erabiltzaile, baina Europar Batasuneko Gobernuak jakin nahi du, hala ere, nahikoa kuota ote duten sektorean lehia askea oztopatzeko.
Elon Muskek Grokipedia kaleratu du, AAz egindako entziklopedia: tresnak Trump goraipatzen du eta haren arabera Euskadi ez da existitzen
Elon Muskek bultzatutako plataforma berriak ia milioi bat artikulu sortu ditu adimen artifizialaren bidez, eta joera ideologiko oso argia islatzen du. Egungo bertsioan, Grokipediak ez du "Euskadi" terminoa barne hartzen, 20.000 hitz eskaintzen dizkio Donald Trumpi (80 orrialdeko liburua egiteko adina) eta Francori, HIESari eta esklabotzari buruzko ikuspegi partzialak ematen ditu.
Merezi al du oso bereizmen handiko telebista bat erostea?
Erantzuna ezezkoa da. Cambridgeko Unibertsitateko ikertzaileek diote giza begiak bereizmen-muga bat duela.
YouTubeko milaka bideoren bidez "malware"a eskala handian banatzeko operazio bat identifikatu dute
Gaizkileek YouTubeko kontu faltsuak edo konprometitutakoak erabiltzen zituzten softwarea pirateatu eta jokoak hackeatzeko bideoak argitaratzeko, balizko biktimak erakartzeko amu gisa. Programa horiek lortzeko fitxategiak deskargatzea eskatzen zuten, baina artxibo horiek, benetan, gailua kutsatzen zuen malwarea zuten.
Amnistia Internazionalak salatu duenez, TikTok "nerabeen autoestimu txikiaz baliatzen da dirua irabazteko"
Erakundearen txosten batek ohartarazi duenez, sare sozialaren algoritmoak automutilazioari eta suizidioari buruzko edukiak helarazten dizkie gazteei. AI erakundeak adingabeak babesteko premiazko neurriak hartu ditzaten eskatu die Europako Batzordeari eta Frantziako Gobernuari.