Kontzertu Ekonomikoa ulertzeko bost galde-erantzunak
Zer da Kontzertu Ekonomikoa?
Euskal Autonomia Erkidegoaren (EAE) eta Espainiako Estatuaren arteko finantza eta zerga harremanak ezartzen eta arautzen dituen berezko sistema da.
Itun honen legezko definizioa 1979ko Autonomia Estatutuaren 41. artikuluaren bigarren atalean dago jasota, baita Espainiako Gorteek 1981ean onartu zuten Legean ere (Kontzertu Ekonomikoari dagokiona).
Espainiako 1978ko Konstituzioak berak erregimen berezi hau aitortu eta babesten du Lehenengo Xedapen Gehigarrian eta Xedapen Indargabetzailean.
Noiztik dago indarrean?
Erregimen berezi hau 1878tik dago indarrean —139 urte bete zituen 2017ko otsailaren 28an— eta foruak ditu oinarri.
EAEko lurralde historikoek herritarren zergak bildu eta kudeatzen zituzten. 1876an, hirugarren gerra karlistaren ostean, Antonio Canovas del Castillo Espainiako Ministroen Kontseiluko presidenteak foruak indargabetu eta hiru aldundiak deuseztatu zituen. Lege horren arabera, euskal herritarrek Estatuko gainerakoek bezala ordaindu behar zituzten zergak.
Agindu hura betetzeari uko egin zioten foru erakundeek hasieratik, eta "plantoa" arazo bilakatu zen Madrilgo gobernuarentzat. Izan ere, ez zuen EAEko zergak biltzeko egitura administratiborik. Hala, negoziazio askoren ostean, 1878an, itun ekonomiko berezia onartu zuen Gobernuak, dekretu bidez. Orduan jaio zen Kontzertu Ekonomikoa.
1878ko otsailaren 28an izenpetutakoaren arabera, EAEn ezberdina izango zen zerga bilketa. Hiru lurraldeetako aldundiek itundutako zergak bilduko zituzten, eta Espainiako Ogasun Ministerioari eman beharrekoa Kupo bidez ordaintzea hitzartu zuten. Hau da, Ministerioak berak zergak bildu izan balitu, ustez jasoko lukeen zenbatekoaren ordaina. Ondorioz, foru aldundientzat izango litzateke bildutakoaren eta Kupoaren arteko aldea.
Izatez, zortzi urterako ituna zena bi aldeentzat onuragarri izan zen: Estatuak diru sarrerak lortzen zituen gastuak egin barik, eta diputazioek zergak erabakitzeko eta kudeatzeko autonomia zuten. Hala, hurrengo urteetan ere, Kontzertua berritzea hitzartu zuten EAEk eta Espainiako Estatuak. Sei aldiz aldatu zuten dekretu bidez (1887, 1894, 1906, 1925, 1952 eta 1976. urteetan). 1981ean, aldiz, Lege gisa onartu zuten.
139 urte hauetan bizirik egon da Kontzertu Ekonomikoa, Frankismo garaian salbu. Diktadoreak Gipuzkoako eta Bizkaiko kontzertuak indargabetu zituen, Erregimenarekin "traidore" izan zirela argudiatuta.
XXI. mendean, behin betiko bultzada eman zaio Ekonomia Itunari. 2002an izaera mugagabea eman zioten, eta 2014an erreforma egin zuten zerga mota berriak eransteko.
Zertarako balio du?
Itunari esker, Euskadik, "lurralde historikoetako erakunde eskudunen bitartez", tributu araubide propioa "mantendu, ezarri eta arautzeko ahalmena du". Hots, autonomia osoa du euskal herritarrek ordaindu beharreko zergak erabakitzeko, kudeatzeko eta biltzeko.
Hori horrela, EAEn zergei esker bildutakoa erkidegoarena da, eta hori da Jaurlaritzak eta hiru ogasunek zerbitzu publiko gehienak ordaintzeko erabiltzen dutena.
Kontzertuan jasota dagoenez, Estatuan diren 23 tributuetatik 11 EAEn araututakoak dira; bestela esanda, ez dira zertan Estatukoen berdinak izan (PFEZa, sozietateen gaineko zerga edota ondorengotza zerga, besteak beste). Gainerako 12ek (adibidez, BEZa) Estatuko arauak dituzte oinarrian.
Bakarra al da Ekonomia Ituna?
Nafarroak Kontzertuaren tankerakoa den Hitzarmen Ekonomikoa du. Estatuko gainerako 15 erkidegoak, berriz, "araubide orokorra"ren menpe daude, eta Administrazio Zentralarekin duten zerga harremana bestelakoa da.
Are gehiago, munduan halako beste sistemarik ez dago, Pedro Luis Uriarte Eusko Jaurlaritzako Ogasun eta Ekonomia sailburu ohi eta Kontzertuaren aitaren esanetan: "Ez dago halako zerga eta finantza ahalmenik aitortuta duen estatu federaturik edo Estatu azpiko entitaterik".
Zergatik da hain garrantzitsua Kontzertu Ekonomikoa?
Euskadiren autonomiaren muina da Ituna. Kontzerturik gabe, ez legoke autonomiarik. Itun horri esker, EAEk bere eskuduntzak garatzeko beharrezko dituen zerga sistema arautzeko eta baliabideak kudeatzeko ahalmena du. Euskal erakundeek euren zergak eta aurrekontuak erabaki ditzakete, autonomia osoz eta Estatuari baimenik eskatu gabe.
Albiste gehiago ekonomia
Jaurlaritzak onartu egin du Araban bi eguzki-parke eraikitzea, bata Agurainen eta bestea Arespalditzan
Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkariak ostegun honetan argitaratu du bi proiektuek ingurumen baimena lortu dutela. Instalazioek 32 hektareako azalera eta 20 megawatteko potentzia izango dute.
EHNE sindikatuak salatu du Nafarroako Gobernuak urratu egin duela suteei aurre egiteko hitzartutako protokoloa
Nafarroako Gobernuak suteak saihesteko lehen sektoreko hainbat jarduerei ezarri dien murrizketa-sortak hautsak harrotu ditu. Hala, EHNE laborarien sindikatuak protesta egin du astearte honetan, salatzeko Barne Departamentuak urratu egin duela hitzartua zuten suteen kontrako protokoloa.
Trumpen muga-zergek 400 milioi inguruko eragina izango lukete Euskadin, eta 73 milioi ingurukoa, Nafarroan
Bi lurraldeek dituzten esportazio-kopuruak direla eta, merkataritza-gerrak hainbat ondorio utziko lituzke Hego Euskal Herrian. Sektore kaltetuenak automobilgintza, makina-erremintagintza, altzairugintza eta ardogintza dira.
Udan egiten dira dendetako lapurreten % 26, eta ardoa, hestekiak eta aurpegiko kremak lapurtzen dira gehien-gehien
Jan-edatekoak daude Nielsenek egindako Estatu mailako rankingaren buruan. Horien atzetik zaintza pertsonalerako produktuak daude.
Debekatu egin dituzte zenbait nekazaritzako lan Nafarroan, sua dela eta
Nafarroako lurralde osoan debekatuta egongo da lurzoru urbanizaezinean nekazaritzako, basogintzako eta beste edozein motatako jarduerak egitea, baldin eta sua, makinak edo ekipoak erabiltzen badituzte eta horien funtzionamenduak baso-suteak eragin baditzake leherketen, txinparten edo deskarga elektrikoen bidez.
Etxebizitzen salerosketa-kopurua % 29 igo zen ekainean Euskadin
2.314 da eragiketen zenbatekoa. Interes-tasek behera egin dute, eta horrek finantzaketa merkatzea eragin du.
Euskadiko etxebizitza berrien prezioa, maximo historikoetan: 3.450 euro metro koadroko
Nafarroa aurretik (% 6,4) dago etxebizitza berrien prezioaren urtebeteko igoerari erreparatuta. Hiriburuei banan-banan begiratuta, batez besteko preziorik altuena Donostian dago, gero, Bilbon, eta azkenik, Gasteizen.
Iazko datuekin alderatuta, 3.074 langabe gutxiago zenbatu dira Euskadin uztailean, eta 78.743 kontratu sinatu dira
Ekainean baino 1.600 langabe gehiago daude, 104.991 guztira. Nafarroan duela urtebete baino 801 langabe gutxiago zenbatu dira, eta Espainiako Estatuan, oro har, 1.357 langabe gutxiago daude, eta 21.865.503 kotizatzailera iritsi dira. Kotizatzaile-kopuruaren gaineko datua maximo historikoa da.
Kutxabank, Espainiako bankurik kaudimendunena Europako Banku Zentralaren arabera
Erakundeak aise gainditzen du Europako batezbestekoa erresistentzia-testetan, eta Espainiako finantza-sektoreko kapital- eta palanka-adierazle nagusien buru da.
Ardo-ekoizleek AEBko muga-zergen eragin handiaz ohartarazi dute: "Ardoa % 50 garestituko da"
Mariasun Saenz de Samaniegok (Ostatu) Europako ardoaren garestitzeaz ohartarazi du, eta merkatu berriak bilatzeko deia egin du, Estatu Batuetan salmentak galduko direlako.