Zer da euskal Kupoa? Auzia ulertzeko gakoak
Zer da Kupoa?
Estatuak Euskal Autonomia Erkidegoari (EAE) transferitu ez dizkion eskuduntzengatik ordaintzen duen dirutza konpentsatzeko Euskadik urtero-urtero ordaintzen duen kopurua da. Ekonomia Itunaren edo Kontzertu Ekonomikoaren 49. artikuluan eta Autonomia Estatutuaren 41. artikuluaren bigarren zatian dago jasota definizio legala:
"Euskadik Estatuari egindako ekarpena kupo orokor bat izango da, eta kupo hori lurralde historiko bakoitzari dagokionak osatuko du. Euskadiko Autonomia Erkidegoak bere egiten ez dituen estatuaren karga guztiei dagokien kontribuzioa da kupoa".
Noiz eta zenbat ordaindu zen lehen aldiz?
Espainiako Gobernuak 1878an ezarri zuen EAEk ordaindu beharreko lehen kupoa. Urte hartako diru-bilketari euskal eskuduntzen kostua kenduta kalkulatu zuen, eta Euskadik 2.043.177 pezeta (12.279 euro) ordaindu zituen. Alegia, garaiko auto xume batek balio zuena. Datua Pedro Luis Uriarte 80ko hamarkadan Eusko Jaurlaritzako Ogasun eta Ekonomia sailburu izandako eta Kontzertuaren aitetako batek emana da, "El Concierto Economico Vasco: una vision personal" liburuan.
Aldatu al da Kupoa ordudanik?
Bai, bereziki bi alorretan. Batetik, ordaindu beharreko kopurua ez du alde batek inposatzen, bi aldeek adosten dute eta. Estatuaren zerga-bilketa kontuan hartu barik, gastuak hartzen dira aintzat.
Gastu horiek lau motatakoak dira:
1. Estatuaren berezko eskuduntza batzuk: Gorteak, Errege Etxea, enbaxadak, Defentsa, azpiegiturak (itsas portuak, AVEa)...
2. EAErenak diren baina transferitu gabe dauden eskuduntzak: espetxe zaintza eta Gizarte Segurantza, besteak beste.
3. Elkartasunarekin lotutako Estatuaren eskuduntza batzuk. Adibidez, Lurralde-arteko Konpentsazio Funtsari dagokiona (errenta handiena duten erkidegoek txikienei lan publiko jakin batzuk egiteko emandako dirua).
4. Estatuaren zorren korrituak eta amortizazio-kuotak.
Zenbaitetan, EAEko herritarrei zuzenean eragingo ez dieten zerbitzuen gastuak ordaintzen dira Kupoaren bidez (hala nola, enbaxada baten gastuaren zati bat).
Zenbat ordaintzen da gaur egun?
Estatuko gastuaren portzentaje jakin bat ordaintzen du EAEk 1980tik: % 6,24. Bi aldeek adostu zuten ehunekoa, negoziazio luze baten ondoren. Orduko hartan, euskal ekonomiak Estatuko ekonomian duen pisua hori zela ebatzi zuten bi administrazioek.
Portzentaje hori finko mantendu da 37 urte hauetan, EAEko ekonomiak Estatuko Barne Produktu Gordinean (BPG) duen pisua aldatu bada ere. 2001etik % 6,10koa da, eta, beraz, EAE dagokiona baino gehiago ordaintzen ari da.
Kupoa derrigorrez ordaindu beharrekoa denez, zerga-bilketa positiboa eta hazkunde ekonomikoa eduki behar du Euskal Autonomia Erkidegoak. Etekinik ezean, gastatzeko duen dirua gutxiago edukiko lukeelako.
Kupoa bost urtean behin negoziatzen eta berritzen duten Lege baten arabera ezartzen da. Urtero, baina, doikuntzak edo zuzenketak egiten dira aurrekontuetan jasotako gastuak eta benetan izan diren gastu konpentsatze aldera.
1981etik 2016ra, Euskadik 133.459 milioi euroko Kupo gordina ordaindu dio Estatuari, 26.000 milioi garbi. Bestela esanda, urte hauetan EAEko herritar bakoitzak 11.558 euro garbi ordaindu ditu.
2017ko maiatzaren 3an Kupoaren inguruko akordioa lortu dute Eusko Jaurlaritzak eta Espainiako Gobernuak.
Albiste gehiago ekonomia
Asteburuko greba bertan behera utzi dute Gipuzkoako Avanzako langileek
Langileek greba egiteko eskubiderako "gutxieneko baldintzak" betetzen ez direla deitoratu du enpresa-batzordeak.
BBK Live jaialdiak 23,6 milioi euro baino gehiago utzi ditu Bilbon
115.000 parte-hartzaileen artean, % 17 atzerritarrak dira, batez ere Erresuma Batutik, Frantziatik, Italiatik eta Portugaldik etorritakoak. Gainera, hotelen okupazioa % 90etik gorakoa izan da musika jaialdiak iraun duen bitartean.
ELAk eta LABek ziurtatu dute Torresek proposatutako gutxieneko soldataren igoerak 10.000 langileri bakarrik eragingo liekeela
Uste dute proposamenak ez dituela kontuan hartzen enpresek azken urteetan lortutako irabaziak, ezta beren plantillek sortzen duten produktibitatea ere, eta, horrenbestez, helburua ez dela "gizarte-kohesioa, ezta aberastasunaren banaketa justua ere".
BSHko langileek datorren astean bozkatuko dute lan- erregulazioko espedienteari buruzko aurreakordioa
Enpresa batzordearen gehiengoak (LABek eta ELAk, ez) aurreakordioa lortu du aste honetan zuzendaritzarekin, eta, horren arabera, lantegia itxi eta 609 pertsona kaleratuko dituzte. Langileen ordezkariek deituta, batzarrak egingo dituzte ostiral honetan, eta bozketa, ziurrenik, astelehenean egingo dute.
Langile bat hil da Gasteizen teilatu batetik erorita
Istripua asteartean gertatu zen, baina gaur eman da jakitera. Langilea 7 metroko altueratik erori zen.
Bruselak espedientea ireki dio Espainiari, BBVAk Sabadellen akzioak eskuratzeko operazioan erabilitako legeengatik
Europako Batzordearen ustez, kapitalen zirkulazio askearen aurkakoak dira Espainiako Gobernuak operazio hau baldintzatzeko erabili dituen legeak. Eta 2 hilabeteko epea eman diote Espainiako Gobernuari azalpenak emateko.
Portugalete eta Leioa lotuko dituen ibai azpiko errepideak 2026ko lehen seihilekoan hasiko dira, 543 milioiko aurrekontuarekin
Elixabete Etxanobe Bizkaiko diputatu nagusiak defendatu duenez, itsasadarraren azpiko tunela "ez da ez kapritxo bat, ezta burutazio bat ere", eta bai, ordea, lurraldearentzako "behar bat".
Euskal kostaldean udan pisua alokatzea gutxi batzuen eskura dagoen luxua bilakatu da
Opor garaiko alokairuen prezioak % 40 igo dira azken bost urteetan. Jabe askok etekin ekonomikoa bilatzen dute: nahiago dute alokairuen epeak laburtu eta diru-sarrerak handitzea.
Euskal ekonomia % 2,2 hazi da iaztik
Enpleguak % 1,4 egin du gora bigarren hiruhilekoan, Eustaten datuen arabera. Lehen hiruhilekoarekin alderatuta, igo egin dira bai BPGa (% 0,5), bai enplegua (% 0,3).
Eusko Jaurlaritzak 1.385 eurorainoko tartea aurreikusi du EAEko gutxieneko soldata negoziatzeko
Eusko Jaurlaritzak Euskadiko hitzarmenetan gutxieneko soldata planteatu du Euskadin: 1.268 eta 1.385 euro gordin artekoa 14 ordainsaritan, hau da, Estatuarekin alderatuta % 7 eta 17 gehiago.