Ebola zer den ulertzeko gakoak
1.- Zer da? Birus bat da ebolaren eragilea, eta bost mota bereizi dira: Sudan, Zaire, Reston, Cote d'Ivoire (Boli Kosta) eta Bundibugyo. Horietatik, Sudan, Zaire eta Bundibugyo motakoek izurrite handiak eragin dituzte Afrikan.
Birusak eraldatu egiten ditu zelula endotelialak, hau da, odol-hodien barne-azala estaltzen duten zelulak. Odol-hodiei kalte egiten dienez, plaketak ezin dira gatzatu, eta gizakiek shock hemorragikoa izaten dute, odol ugari galduta.
2.- Noiz agertu zen? Ebolaren birusa 1976. urtean atzeman zuten aurrenekoz, Nzara (Sudan) eta Yanbuku (Kongo) herrietan aldi berean jazo ziren bi izurritetan. Bigarren herri hori Ebola ibaitik gertu dago; hortik dator gaixotasunaren izena.
3.- Nola kutsatzen da? Birusa animalia basatietatik gizakietara igarotzen da, eta, gizakien artean, gaixorik daudenen odola, likido organikoak edo ehunak ukituz kutsatzen da.
Gizakientzako infekzio iturri nagusia tximinoak izan dira, baina Pteropodidae familiako saguzarrak dira birusaren eroale naturalak.
4.- Sintomak: Sukar handia eta bat-batekoa; ahultasuna; mina muskuluetan, eztarrian eta buruan; oka egiteko gogoa; beherakoa eta zauriak larruazalean.
5.- Noiz ditugu lehen seinaleak? Oro har, 5 eta 10 egun artean pasatzen dira gaixotasuna kutsatzen denetik lehen sintomak agertu arte. Dena dela, kasu batzuetan 2 eta 21 egun artean igaro dira.
6.- Diagnostikoa: Batik bat gernuan azterketa eginez egiten da diagnostikoa. Gernuaren lagin horiek oso kutsakorrak dira, eta, beraz, kontu handiz kudeatu behar dira.
7.- Pronostikoa: Ebola gizakiak ezagutzen duen gaixotasun hilgarrienetakoa da. Heriotza-tasa % 25-90ekoa da. Lehen sintomak agertzen direnetik gaixoa hil arte, 2 eta 21 egun artean igaro litezke.
8.- Tratamendua: Ebolaren aurkako bi txerto onartuta daude jada. AEBn onartu zuten lehena, 2019ko abenduan: rVSV-ZEBOV. Europar Batasunak onartu zuen bigarrena, 2020ko uztailean: Zabdeno eta Mvabea etxeek saldutako Ad26.ZEBOV eta MVA-BN tratamendua (bi dosi ditu) Johnson & Johnson konpainiarena da.
Zure interesekoa izan daiteke
Gaur goizaldean Bilbon izan den tiroketa bat ikertzen ari da Ertzaintza
Gaueko aisialdirako lokal baten inguruan izan da, eta tiroen egilea bilatzen ari dira orain.
Giro ederrarekin ari dira ospatzen San Tomas Bilbon eta Donostian
Bustitik ekin dio egunak Bizkaiko hiriburuan, baina horrek ez ditu bisitariak kikildu, eta milaka pertsona dabiltza, hara eta hona, Areatzan. Donostian oraingoz ateri da, eta euririk gabeko tarteak aprobetxatzen ari dira bertaratutakoak.
Jende asko Donostian San Tomas eguneko ferian, goizeko aterrunea aprobetxatuz
Talogileak etengabe ari dira lanean goizean goizetik, eta bertako produktuen saltokiek ere aukera paregabea eskaintzen dute gabonen atariko jai honetan sabelak gozatzeko.
A-1 errepidea itxita egongo da hainbat egunez Iruraiz-Gaunan, Irungo noranzkoan, kamioi batek su hartu ondoren
Suteak kalteak eragin zituen asfaltoan, eta konpondu egin behar dute. Trafikoa A-3100 errepidetik bideratzen ari dira, Agurainera iritsi baino lehentxeago atzera autobian sartzeko.
Harrera jendetsua egin diete Baionan Olentzerori eta Mari Domingiri
Ohiturari jarraikiz, Errobi ibaian barrena traineruz heldu dira Lapurdiko hiriburura. Opariak ez ezik, euskara eta itxaropena ere ekarriko dituztela azpimarratu dute biek ala biek.
Negu astronomikoa igande honetan hasiko da eta bi eklipse izango ditu
Urtaro berria abenduaren 21eko 16:03an hasi eta martxoaren 20an amaituko da, udaberria hastearekin batera. Eklipseak ez dira Euskal Herritik ikusgai izango.
Bizileku irtenbide bat eskatu dute Gasteizen asilo bila dauden Maliko pertsonentzat
Gaur egin duten protestako bozeramaileetako batek manifestu bat irakurri du, eta gogorarazi du maliar horiek gerratik eta pobreziatik ihes egiteko atera zirela beren herrialdetik, eta itxaron egin behar dutela asilo eskaera izapidetzeko, "gehienetan, urteak atzeratzen direlako gestioak".
Ireki dute berriro AP-1 errepidea, kamioi baten istripuagatik itxita egon ostean
Kamioi batek su hartu du AP-1 errepidean, Iruraiz-Gaunan (Araba), eta errepidea itxi behar izan dute Irungo noranzkoan.
Hemen da San Tomas, urteko feria nagusia
Bilbok eta Donostiak urteko azokarik garrantzitsuenetako bat ospatuko dute igande honetan. Aterkia ezinbestekoa izango da egunean zehar, fronte batek prezipitazioak utziko baititu.
Gabonetako azokak, bogan: zergatik dute horrenbeste arrakasta?
Gabonetako merkatuak ugaldu egin dira eta tokiko testuingurura egokitu dira. Nola azaltzen da boom hori eta zer esaten digu Gabonetako tradizioen eta erritualen eraldaketari buruz? Hainbat aditu eta profesionalekin hitz egin dugu eta jendearen iritzia jaso dugu.