Ebola zer den ulertzeko gakoak
1.- Zer da? Birus bat da ebolaren eragilea, eta bost mota bereizi dira: Sudan, Zaire, Reston, Cote d'Ivoire (Boli Kosta) eta Bundibugyo. Horietatik, Sudan, Zaire eta Bundibugyo motakoek izurrite handiak eragin dituzte Afrikan.
Birusak eraldatu egiten ditu zelula endotelialak, hau da, odol-hodien barne-azala estaltzen duten zelulak. Odol-hodiei kalte egiten dienez, plaketak ezin dira gatzatu, eta gizakiek shock hemorragikoa izaten dute, odol ugari galduta.
2.- Noiz agertu zen? Ebolaren birusa 1976. urtean atzeman zuten aurrenekoz, Nzara (Sudan) eta Yanbuku (Kongo) herrietan aldi berean jazo ziren bi izurritetan. Bigarren herri hori Ebola ibaitik gertu dago; hortik dator gaixotasunaren izena.
3.- Nola kutsatzen da? Birusa animalia basatietatik gizakietara igarotzen da, eta, gizakien artean, gaixorik daudenen odola, likido organikoak edo ehunak ukituz kutsatzen da.
Gizakientzako infekzio iturri nagusia tximinoak izan dira, baina Pteropodidae familiako saguzarrak dira birusaren eroale naturalak.
4.- Sintomak: Sukar handia eta bat-batekoa; ahultasuna; mina muskuluetan, eztarrian eta buruan; oka egiteko gogoa; beherakoa eta zauriak larruazalean.
5.- Noiz ditugu lehen seinaleak? Oro har, 5 eta 10 egun artean pasatzen dira gaixotasuna kutsatzen denetik lehen sintomak agertu arte. Dena dela, kasu batzuetan 2 eta 21 egun artean igaro dira.
6.- Diagnostikoa: Batik bat gernuan azterketa eginez egiten da diagnostikoa. Gernuaren lagin horiek oso kutsakorrak dira, eta, beraz, kontu handiz kudeatu behar dira.
7.- Pronostikoa: Ebola gizakiak ezagutzen duen gaixotasun hilgarrienetakoa da. Heriotza-tasa % 25-90ekoa da. Lehen sintomak agertzen direnetik gaixoa hil arte, 2 eta 21 egun artean igaro litezke.
8.- Tratamendua: Ebolaren aurkako bi txerto onartuta daude jada. AEBn onartu zuten lehena, 2019ko abenduan: rVSV-ZEBOV. Europar Batasunak onartu zuen bigarrena, 2020ko uztailean: Zabdeno eta Mvabea etxeek saldutako Ad26.ZEBOV eta MVA-BN tratamendua (bi dosi ditu) Johnson & Johnson konpainiarena da.
Albiste gehiago gizartea
Ibai batek eraman zuen adingabe baten gorpua aurkitu dute Bartzelonan, eta aitaren bila ari dira
Desagertuen ibilgailua sakan baten hondoan aurkitu dute, oso egoera txarrean; euri-jasa bortitzen ondorioz, ur-emaria handitu egin da, bi metro eta erdira arte.
Albiste izango da: "Karmele" Zinemaldian, udazkena helduko da eta Nazio Batuen Batzar Nagusia
Orainek gaur landuko dituen albiste nagusien laburpena.
Mogie Gym: gurpil gaineko kirola Pirinioetako herrietan
Aritz Carballok furgoneta soil bat entrenatzeko erabat hornitutako espazio bihurtu du. Orain arte gimnasiorik ez zegoen Nafarroako Pirinioetako landa-eremuetan dabil. Helburua da jarduera fisikoa eta ohitura osasungarriak eramatea horiek eskura ez dituztenei.
Pertsona bat hil da Trebiñun, bi autoren artean izandako istripuan
Gaueko lehen orduan izan da ezbeharra, Araba 2124 errepidean. Bi ibilgailuk aurrez aurre jo dute eta errepidea itxita geratu da Burgoserako norantzan.
Euriteek arazoak eragin dituzte Montserraten eta bi pertsona desagertu dira Bartzelonan
Lekuko batek larrialdi-zerbitzuei dei egin die arratsaldean, Sant Quinti de Medionan, ibaiko urak auto bat arrastaka zeramala eta barruan bi pertsona zihoazela ohartarazteko. Ordu batzuk geroago, autoa aurkitu dute baina inor ez zegoen barruan.
27 pertsona ebakuatu behar izan dituzte Montserrateko funikularretik, Katalunian, euri jasa gogorrak direla eta
Montserrat funikularraren inguruetan 100 litro bota ditu metro koadroko, eta 27 pertsona ebakuatu dituzte euriteek eragindako luizi baten ondorioz. Katalunia osoa dago abisu laranjan eta euriak gogor jo du, batez ere, Bartzelonan, Gironan eta Tarragonan. Suhiltzaileek 90 bat esku-hartze egin dituzte dagoeneko, eta errepideetan ardura handiz gidatzea eskatu dute. Euriteen ondorioz, gainera, bertan behera gelditu dira zenbait hegaldi, eta Gironan atzerapenak daude tren zerbitzuan, trenbidera eroritako zuhaitz bategatik.
Berrezarrita tren-zirkulazioa Tolosa eta Villabona artean, zutoinen erorketaren ondorengo etenaldia eta gero
Renfek errepide bidez garraio alternatiboa eskaintzeko plan bat jarri du martxan igande goizean, kaltetutako bidaiariak euren azken helmugara edo gutxienez Tolosako geltokira eramateko. Hala ere, zirkulazioa berriro ere martxan jarri da 19:00ak aldera.
Beharrezkoa al da benetan proteina ugariko produktuak kontsumitzea?
Proteinarekiko obsesioa saltokietara iritsi da, baita nutrizionisten kontsultetara ere. Osasungarriak ematen badute ere, etiketak irakurri beharra dago. Adituek formula klasikoa gomendatzen dute: dieta orekatua eta ariketa fisikoa.
Zibererasoak kaltetutako Europako aireportuetan gorabehera gutxi batzuk izaten ari dira oraindik
Aenak larunbatean ziurtatu zuenez, Espainiako aireportuetan ez da ia arazorik izan, baina Europako beste batzuekin lotzen dituzten hegaldietan atzerapenak izan dira, Collins Aerospace sistemarekin lotutako gorabeheren ondorioz.
Gizon bat hil dute gaur goizean Bilbon, eta Ertzaintzak ikerketa abiatu du
Ertzaintzak dispositibo berezia ezarri du Solokoetxe auzoan, eta hainbat gune miatu ditu erasoa ikertzeko.