10 milioi pertsona hil ziren minbiziaren ondorioz 2020an
Gaur, otsailak 4, Minbiziaren Aurkako Munduko Eguna da. Kontzientziazioa areagotzeko eta gizartea mobilizatzeko helburuz sortu zen eguna, minbiziari aurre hartu eta haren kontrolean aurrera egiteko. Beste behin, mundu osoko pertsonek eta erakundeek bat egin dute ekimenarekin.
Minbiziak 10 milioi pertsona hil zituen iaz, gehienak erdi-mailako errenta edo errenta baxua duten herrialdeetan, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) jakinarazi duenez. Datozen hamarkadetan kasu berriak areagotu egingo direla ohartarazi du erakundeak eta 2040an ia % 50 altuagoak izango direla datuak.
Dena dela, OMEk ziurtatu du minbizi mota askok sendatzeko aukera handiak dituztela, behar bezala diagnostikatzen eta tratatzen badira. Izan ere, gaur egun, 5 pertsonatik batek du minbizia bizitzako uneren batean; 8 gizonetik batek eta 11 emakumetik 1ek.
Ohikoena bularreko minbizia da. Atzetik datoz biriketako minbizia, kolonekoa eta prostatakoa. "Minbizia haur eta nerabeen artean heriotza kausa nagusietako bat da, eta talde horretan urtean 400.000 kasu diagnostikatzen dira", gaineratu du Andre Ilbawi OMeko Gaixotasun Ez Transmisiboen Saileko doktoreak.
Pandemiak tratamenduak eten ditu
OMEk dio "berandu" dabiltzala eskura dituzten diagnostikoetan eta tratamenduetan, batez ere diru-sarrera txikiak eta ertainak dituzten herrialdeetan. Azken hilabeteetan, gainera, covid-19aren eraginez, are beranduago: izan ere, pandemiaren aurretik, errenta altuko herrialdeen % 90ek baino gehiagok tratamendua eman ziezaieketen gaixoei, eta herrialde pobreen % 30ek baino gutxiagok zuten zerbitzu hori.
Baina OMEk egindako inkesta baten arabera, covid-19aren pandemiak minbiziaren aurkako tratamenduak eten zituen herrialdeen % 40an baino gehiagotan, nahiz eta gaixo horiek arrisku handiagoa izan koronabirusaren aurrean. OMEk dio minbizia duten gaixo batzuek uko egin diotela tratamendua jasotzeari, kontsultetan covid-19az gaixotuko diren beldurrez.
"Pandemia izan arren, minbizia duten pertsonek diagnostikoa eta tratamendua jasotzeko aukera izatea bermatu behar dugu, horrek bizia salba baitezake", adierazi du Anselm Hennis OPSko Gaixotasun Transmisibleen eta Osasun Mentalaren Saileko zuzendariak.
Bularreko eta umetoki-lepoko minbiziak
Bularreko minbizia izan zen intzidentzia handiena izan zuena 2020an, biriketako minbizia gaindituz (2,3 milioi kasu berri), hau da, gaixotasunaren diagnostiko guztien ia % 12.
Emakumeen artean oso ohikoa den beste minbizi mota bat umetoki-lepokoa da, 2020an 604.000 kasu berri izan zituena. Gainera, iaz, heriotza horien ia % 90 diru-sarrera txikiko eta ertaineko herrialdeetan gertatu ziren.
Ondorengo urteetan umetoki-lepoko minbiziak gora egiten jarraituko duela ohartarazi du OMEk: 2030ean 700.000 kasu eta 400.000 heriotza. Minbizi mota hori giza papilomaren aurkako txertoarekin prebenitu daiteke, eta garaiz detektatzen denean kirurgiarekin trata daiteke.
Tabakoa, arrisku-faktore garrantzitsuena
Osasunaren Mundu Erakundeak azaldu duenez, minbiziak eragindako heriotzen herena tabako-kontsumoak, gehiegizko pisuak, dieta ez osasungarriek, jarduera fisikorik ezak eta alkoholaren kontsumoak eragiten dute, baina tabakoa da arrisku-faktore garrantzitsuena.
Bestalde, ingurumen-faktoreak, hala nola airearen eta uraren kutsadura, minbizi mota batzuen arrisku-faktoreak dira, hala nola birikarena, besikularena eta kolonarena. Eguzkiaren erradiazio ultramoreak dira, berriz, azaleko minbiziaren kausa nagusia.
Zure interesekoa izan daiteke
Ekaitz Pau, Gorlizko alkatea: "Udaltzaingoaren auto bat bidali arren, hark alde egitean eraso zioten etxeari"
Uribe Kosta institutuko irakaslearen jazarpen kasuaren harira, Ekaitz Pau Gorlizko alkateak azaldu du gaiaren berri izan zuela irakaslea bera Udalarekin harremanetan jarri zenean, azken erasoa baino egun batzuk lehenago. Dioenez, alde guztiekin harremanetan jarri da, eman beharreko pausoak zeintzuk izan behar diren erabakitzeko, eta azpimarratu du ez dela institutuko gauza isolatu bat, gizarte osoari eragiten diona baizik.
Emakume bat hil da N-121-A errepidean, Beran, lau ibilgailuren artean izandako istripuan
Biktima Lesakakoa da. Gainera, bi pertsona zauritu dira, eta Irungo eta Donostiako ospitaleetara eraman dituzte.
Gripeagatik ospitaleratuta daudenen kopurua iaz baino bost aldiz handiagoa da EAEn
Osakidetzak eta Osasun Sailak txertaketaren garrantzia azpimarratu dute arnas gaixotasunen prebentzio gisa, eta "erne egoteko" eskatu dute Eguberrietara begira.
Plantazio handiak hedatzen ari dira, eta saguzarrak eta Amazonia mehatxatzen dituzte
Brasilgo Amazonian, plantazio handiek saguzar frugiboroen (frutajaleen) bizimodua hankaz gora jarri du. Funtsezko espeziea da bertako haziak eta landaredia mantentzeko. Monolaborantzak eremuan zehar mugitzea galarazten die saguzarrei, eta horrek oztopatzen du haziak barreiatzea. Saguzarrek garraiatutako hazi bakoitzak ikaragarri laguntzen du zuhaitz, fruitu, baso eta sabanak birsortzen. Amazonia babesteko beharrezkoak dira.
Barnahus, sexu-abusuen biktima izan diren adingabeei arreta integrala emateko EAEko lehen zerbitzua
Arreta "homogeneoa eta koordinatua" emango zaie Barnahus etxean sexu-indarkeria pairatu duten haur eta nerabeei; espazio bakarrean jasoko dituzte osasun, hezkuntza, gizarte, polizia eta justizia zerbitzuak.
EAEko Auzitegi Nagusiak 88 urtera igo dio kartzela zigorra 11 adingaberi sexu-abusuak egiteagatik zigortutako Hondarribiko surf monitoreari
Gipuzkoako Auzitegiak 71 urte, 5 hilabete eta 9 eguneko kartzela ezarri zion, eta, hortaz, 17 urte gehituko zaizkio. Dena den, epaia ez da irmoa eta helegitea jar dakioke Auzitegi Gorenean.
Gizon bat atxilotu dute Iruñean, kirol-klub bateko garagardo txorrota irekita utzi eta 450 litro alferrik galdu direlako
Gauez gertatu zen, ostalaritza-establezimendua itxita zegoela. Poliziak jakinarazi duenez, ustezko egilea bertan sartu zen eta garagardo-zisterna bateko txorrotari eragin zion, baimenik gabe.
EAEko emakumezko erizainen ia erdiek diote komentario sexistak jasan dituztela
Euskadiko emakumezko erizain eta fisioterapeuten ia erdiek iruzkin iraingarriak jasan dituzte, SATSE Erizainen Sindikatuak egindako inkesta baten arabera. Kasuen % 85 baino gehiago ez dira salatzen. Ikerketa Emakumearen aurkako Indarkeria Desagerrarazteko Nazioarteko Eguna berehala izango dela eta eman ezagutzera.
Begoña Pedrosa: "Irakasleen eskubideen edo euren lanaren aurkako edozein jokabide onartezina da"
Begoña Pedrosa Hezkuntza sailburuak babesa adierazi nahi izan dio Santurtziko ikastetxe bateko ikasle talde baten jazarpenaren biktima izan den irakasleari. "Ikastetxeak Ikasleen Eskubideei eta Betebeharren Dekretuaren esparruan aurreikusitako prozedurak aktibatu ditu, eta sailetik prozesu horri laguntzen jarraituko dugu, hurbiltasun eta errespetu osoz", adierazi du Pedrosak.
Kezka Lizarra inguruan, frankismoari eta ultraeskuinari lotutako talde bat dagoelako bertan
Oinarri frankista eta ultraeskuindarra duen talde batek eraikinak erosi ditu Deierriko haran txikian, Lizarrako merindadean eta Iruñetik 40 bat kilometrora. Fundazioak sekten ezaugarri batzuk ditu, baina ez sekta gisa katalogatzeko adina.