Zertan datza Espainiako Gobernuak proposatutako Prozedura Kriminalaren Legearen erreforma?

Espainiako Gobernuak onartu egin du astearte honetan Prozedura Kriminalaren Lege proiektuari (Loecrim), ikerketa penalak fiskalei esleitzea puntu nagusitzat duen erreforma mamitsuari. Baditu, halaber, eztabaida piztu dezaketen beste aldaketa batzuk ere, herri-akusazioari eta Ministerio Fiskalaren Estatutuari eragiten diotenak, esaterako.

Gobernuaren helburua prozesu penala modernizatzea da, "hemeretzigarren mendeko eta Konstituzio aurreko eredua gaindituz". Horretarako, aldaketa txikiren bat salbu 1882tik indarrean dagoen legea erreformatzeko proiektua da aurkeztu duena.

Gobernuaren kalkuluen arabera, Parlamentuko izapideak bete ondoren 2028ko urtarrilaren 1ean jarriko da indarrean Loecrim legea. Hona hemen horren gakoak:

- Ikerketa penala Fiskaltzak zuzenduko du aurrerantzean, eta ez epaileek, orain arte bezala. Horrela, fiskala ikerketan zentratuko da, eta prozesu autonomoa izango da, berme-epaile batek kontrolatua beti. Fase hori amaituta, bigarren epaile bat (atariko entzunaldiko epailea) arduratuko da ahozko epaiketa ireki ala ez erabakitzeaz. Hala bada, hirugarren epaile batek epaituko ditu egitateak. Formula hori erabiltzen dute Europar Batasuneko herrialde gehienek, eta Espainian, Europako Fiskaltzak eta Adingabeen Fiskaltzak aspaldidanik erabiltzen duten prozedura bera da.

- Berme-epailearen figura sortuko da. Bere funtzioa aldeen oinarrizko eskubideak errespetatzen direla bermatzea izango da, eta ikerketan zehar alderdi prozesal jakin batzuk ere gainbegiratuko ditu, hala nola ikerketaren iraupena, jarduketak sekretupean egotea eta eskubide horietan esku-sartzea dakarren edozein ikerketa-neurri.

- Berme-epailea izango da kautela-neurri jakin batzuk baimenduko dituena, hala nola behin-behineko espetxealdia.

- Prozesua sinplifikatu egingo da zenbait gaitan, baliabideetan kasu, arinagoa eta eraginkorragoa izan dadin. Orain arte, instrukzio-epailearen autoen aurkako errekurtsoak Probintzia Auzitegira eramaten ziren. Lege berriarekin, ikerketan zehar fiskalaren dekretu garrantzitsuenak inpugnatu ahal izango dira auziari atxikitako berme-epailearen aurrean.

- Alderdien berme prozesalak indartuko dira, biktimarenak zein akusatuarenak, errugabetasun-presuntzioa printzipioa eta horren gisakoak arautuz eta sei hilean behin kautelazko neurriak berrikusiz, hala nola atxiloketa prebentiboa eta behin-behineko espetxealdia.

- Biktimaren Estatutuan jasotako bermeak txertatuko dira, berbiktimizazioa saihesteko eta jasandako kalte material eta morala konpontzen laguntzeko neurri gisa, justizia leheneratzailearen prozedura arautuz, beti borondatez jardungo duena.

- Kriminalitateari aurre egiteko tresna berriak arautuko ditu, krimenaren aurkako ikerketa-teknika aurreratuekin, hala nola DNA markatzaileen analisia, toxikologia, hatz markak, gailu elektronikoen ebidentzia digitalak, urruneko identifikazio biometrikoa, adimen artifizialean oinarritutako sistema automatizatuak, etab.

- Gainera, erreformak herri-akusaziotik kanpo uzten ditu pertsona juridiko publikoak, alderdi politikoak, sindikatuak eta haien mendeko elkarteak, eta herri-akusazio gisa jardu daitekeen delituak zehazten ditu: ustelkeria, kontsumitzaileen eskubideen aurkako delituak, gorroto-delituak, emakumearen aurkako indarkeria-delituak eta alderdien legez kanpoko finantziazio-delituak, besteak beste.

- Zinpekoen epaimahaiaren aurreko prozeduraren erregulazioa bere horretan txertatu da, aldaketa bakar batekin: aurrerantzean bizilekua bortxatzearen delitua ezingo da epaimahai bidez epaitu.

- Fiskaltzaren Estatutu Organikoa aldatzea. Estatuko fiskal nagusiaren agintaldia 5 urtera mugatuko du, eta, beraz, ez da Gobernuarenarekin bat etorriko.

- Berariaz debekatuko du Gobernuak gai zehatzei buruzko edozein ohar igorri ahal izatea Fiskaltzara, eta komunikazio orokorrak publikoak izatea eta erregistratuta geratzea aurreikusten du.

- Kargugabetze bidegabeak eragozteko, Fiskal nagusia kargugabetu ahal izateko ezinbestekoa izango da hark bere eginkizunak modu larrian edo errepikatuan bete ez izana, Botere Judizialaren Kontseilu Nagusiak txostena egin ondoren.

- Fiskal nagusiaren mende egongo dira izendapenak, igoera eta zehapen larriagoak eta ez Justizia ministroaren mende, orain arte bezala.

- Salako Fiskalen Batzordearen zeregina indartuko du. Batzorde horrek bere irizpidea ezarri ahal izango du, Estatuko fiskal nagusiarenaren gainetik, kideen 3/5en babesa badu, gutxienez.

- Ikerketa baten ardura hartuko duen fiskalaren izendapena sistema objektibo eta publiko baten bidez zehaztuko da, Fiskaltza Batzordeak bermatua, eta irizpide nagusia kualifikazio juridikoa eta espezializazioa izango dira.

- Polizia judizialaren funtzionamendua Fiskaltzaren mende egongo da, behin ikerketa bat bere gain hartu ondoren, betiere Poliziaren hierarkia organikoa errespetatuz.