James Webb teleskopioaren debuta, urteko mugarri zientifiko garrantzitsuena
Hamabi hilabete eskasean, James Webb (JWST) teleskopioak mundua harrituta utzi du bere irudiekin, eta unibertsoari buruzko datu paregabeak eman ditu. Science aldizkariak urteko aurrerapen zientifiko garrantzitsuenatzat jo du kosmosaren esploratzaile horren lana.
Aldizkariak hamar mugarri aukeratu ditu, 2022. urtea markatu dutenak, besteak beste, munduko bakterio handienaren aurkikuntza, izurri beltzak geneak nola aldatu zituen Europan, duela bi milioi urteko ingurumen DNA, eta DART misio espazialaren arrakasta.
20 urte eta 10.000 milioi dolar behar izan zituzten JWST eraikitzeko, Lurretik 1,5 milioi kilometrora eraman duen abentura baten hasiera baino ez da, non bere begia ireki duen (urrez estalitako 16 hexagonokoa), unibertsoari eta haren iraganari aurrekaririk gabeko xehetasunez begiratu ahal izateko, idatzi du aldizkariak.
James Webbek espazioratu ondoren asteak eman zituen hedapen prozesu konplexu batean. Espektro infragorrian ikusteko duen gaitasunari esker, duela 13.000 milioi urte atzera ere begiratu dezake, lehen izarrak jaio zirenean.
Bere lehen irudia uztailean aurkeztu zuen Joe Biden AEBko presidenteak, eta bertan aurrekaririk gabeko argitasunez ikusi ahal izan zen SMCS 0723 galaxia multzoaren edertasuna.
Espaziotik mugitu gabe, Sciencek zazpigarren postuan sartzen du DART misioa, zeinarekin NASAk zientzia fikziozko zinemari gehiago dagokion zerbait lortu zuen: asteroide bat desbideratzea, planeta defendatzeko lehen proba arrakastatsu bihurtuz.
El asteroide. Foto: EFE
Eta izarretatik, urteko bigarren ikerketa garrantzitsuenak Guadalupe uharteko mangladietara darama zuzenean, non zientzialariek Thiomargarita magnifica aurkitu zuten, bakterio bat.
Hain da berezia begi hutsez ikusi ahal delako, bakterio gehienak baino 5.000 aldiz handiagoa baita. Haren existentziak zalantzan jartzen ditu biologiaren eta izaki bizidunen eboluzioaren funtsezko printzipioetako batzuk.
Genetikak ere merezi du Scienceren aipamena, duela 700 urte izurrite buboniko handiak Europa suntsitu zuen, baina gaixotasun haren oihartzunak gaur egunera arte iristen dira, ehunka laginekin egindako DNA azterketek erakutsi baitzuten gure genoma eta immunitate sistema aldatu zituela.
Zerrenda honetan, inoiz berreskuratu den ingurumen DNA zaharrena ere sartu da. Horri esker, zientzialari talde batek Groenlandia iparraldeko ekosistema bat berreraikitzea lortu zuen, duela bi milioi urte inguru egon ziren animalia eta landare espezieak barne.
Sciencek aipatutako beste aurrerapen handienetako bat da mononukleosia eragiten duen Epstein-Barr birusarekiko infekzioak esklerosi anizkoitzaren garapenean funtsezko eginkizuna izatea.
Zure interesekoa izan daiteke
Dermatosi Nodular Kutsakorra gaitza zabaltzea eragozteko neurriak zorroztu ditu Jaurlaritzak
Joan den hilean hartutako neurriei, beste bi gehituko zaizkie. Besteak beste, EAEra beste toki batzuetako ustiategietako behi-aziendak iristen direnean, albaitari ofizialen zaintzapean egongo dira 21 egunez.
DYAko presidente ohiaren iruzurra egiaztatu dute lekukoek, akusazioaren ustez
Epaiketak asteartean jarraituko du bi auzipetuen deklarazioarekin, eta ondoren aldeek behin betiko txostenak aurkeztuko dituzte.
Osasun teknikariek laugarren greba eguna izan dute Europako kideekin parekatzeko helburuarekin
Goi-mailako teknikariek eta osasun-espezialistek laugarren greba eguna izan dute Estatu osoan, Europan unibertsitate-graduak diren titulazioak Espainiar estatuan Lanbide Heziketa bidez eskuratzen dituztela salatzeko. Horrez gain, Erizaintzako tratamendu eta jarraipeneko lanbideetatik bereizitako profil profesional bat aitortzeko eskatzen dute.
Osakidetzak iaz baino % 11 txerto gehiago jarri ditu, eta gripearen aurka immunizatzeko deia egin du
75 urte baino gehiago edo gaixotasun kronikoren bat dutenek, nahi izanez gero, zita eskatu dezakete gripearen eta covidaren aurkako txertoa hartzeko.
Ikertu gisa deklaratu duen ertzainak ukatu egin du Amaya Zabarteri buruan ostikoa eman izana
Iazko martxoan, Realak eta PSGk jokatu zuten partidan ertzainek foam pilotak jaurti eta zauriak eragin omen zizkieten bi emakumeen salaketen instrukzioak beste pauso bat eman du gaur. Familiek behin eta berriro eskatu dituzten ertzainen deklarazioak hasi dira Donostian.
GOIDIaren biktimak: "Gure senideak ez zituen klimak hil, kudeaketa txarrak eta zientziarekiko errespetu faltak baizik"
GOIDIAren Biktimen Elkartearen presidenteak, Rosa Alvarezek, deitoratu egin du Kongresuko ikerketa-batzordeak kondenatzeko legezko baliorik ez izatea, eta, "garaipen soziala" dela esan duen arren, azpimarratu du oraindik pauso handi bat geratzen dela emateko: Mazon espetxera bidaltzea.
Ezkutatutako gailuak baliatuta gidabaimen-azterketan kopiatzen saiatu diren bi lagun harrapatu dituzte Bilbon
Agente batzuk ohartu ziren bi gizonek jarrera urduria eta antinaturala zutela, eta bularra ordenagailuaren pantailaren ondoan zutela azterketa egin bitartean.
Shein, AliExpress, Temu eta Wish jomugan, haur itxurako panpina sexualak saltzeagatik
Frantziako Gobernuak Shein plataforma debekatzearekin mehatxu egin du, panpina horiek merkatutik erretiratzen ez baditu. Online merkataritzako erraldoia, bere aldetik, Frantziako Justiziarekin kolaboratzeko prest agertu da, Parisko Fiskaltzak ikerketa abiatu ondoren.
Gizon batek bikotekidea hil du Zaragozan
Auzokideek Polizia Nazionalari deitu diote, bikotearen etxean liskar gogor bat izan dela jakinarazteko. Patruila bat bertaratu da, eta emakumearen gorpua aurkitu dute, labankadak dituela. Ustezko hiltzailea dagoeneko atxilotu dute.
Nortzuk dira Espainiako aberatsenen Forbesen zerrendan agertzen diren bost euskal herritarrak?
Daniel Mate donostiarra (Glencore) da euskal ordezkaritzaren buru Forbesen zerrendan. Ondoren, De Urrutia, Ybarra eta Arregui familiak eta Jose Antonio Jainaga siderurgiako enpresaburua daude. Burtsak gorabehera, Euskal Herriko aberatsek Estatuko mapa ekonomikoan duten indarrari eutsi diote.