James Webb teleskopioaren debuta, urteko mugarri zientifiko garrantzitsuena
Hamabi hilabete eskasean, James Webb (JWST) teleskopioak mundua harrituta utzi du bere irudiekin, eta unibertsoari buruzko datu paregabeak eman ditu. Science aldizkariak urteko aurrerapen zientifiko garrantzitsuenatzat jo du kosmosaren esploratzaile horren lana.
Aldizkariak hamar mugarri aukeratu ditu, 2022. urtea markatu dutenak, besteak beste, munduko bakterio handienaren aurkikuntza, izurri beltzak geneak nola aldatu zituen Europan, duela bi milioi urteko ingurumen DNA, eta DART misio espazialaren arrakasta.
20 urte eta 10.000 milioi dolar behar izan zituzten JWST eraikitzeko, Lurretik 1,5 milioi kilometrora eraman duen abentura baten hasiera baino ez da, non bere begia ireki duen (urrez estalitako 16 hexagonokoa), unibertsoari eta haren iraganari aurrekaririk gabeko xehetasunez begiratu ahal izateko, idatzi du aldizkariak.
James Webbek espazioratu ondoren asteak eman zituen hedapen prozesu konplexu batean. Espektro infragorrian ikusteko duen gaitasunari esker, duela 13.000 milioi urte atzera ere begiratu dezake, lehen izarrak jaio zirenean.
Bere lehen irudia uztailean aurkeztu zuen Joe Biden AEBko presidenteak, eta bertan aurrekaririk gabeko argitasunez ikusi ahal izan zen SMCS 0723 galaxia multzoaren edertasuna.
Espaziotik mugitu gabe, Sciencek zazpigarren postuan sartzen du DART misioa, zeinarekin NASAk zientzia fikziozko zinemari gehiago dagokion zerbait lortu zuen: asteroide bat desbideratzea, planeta defendatzeko lehen proba arrakastatsu bihurtuz.
El asteroide. Foto: EFE
Eta izarretatik, urteko bigarren ikerketa garrantzitsuenak Guadalupe uharteko mangladietara darama zuzenean, non zientzialariek Thiomargarita magnifica aurkitu zuten, bakterio bat.
Hain da berezia begi hutsez ikusi ahal delako, bakterio gehienak baino 5.000 aldiz handiagoa baita. Haren existentziak zalantzan jartzen ditu biologiaren eta izaki bizidunen eboluzioaren funtsezko printzipioetako batzuk.
Genetikak ere merezi du Scienceren aipamena, duela 700 urte izurrite buboniko handiak Europa suntsitu zuen, baina gaixotasun haren oihartzunak gaur egunera arte iristen dira, ehunka laginekin egindako DNA azterketek erakutsi baitzuten gure genoma eta immunitate sistema aldatu zituela.
Zerrenda honetan, inoiz berreskuratu den ingurumen DNA zaharrena ere sartu da. Horri esker, zientzialari talde batek Groenlandia iparraldeko ekosistema bat berreraikitzea lortu zuen, duela bi milioi urte inguru egon ziren animalia eta landare espezieak barne.
Sciencek aipatutako beste aurrerapen handienetako bat da mononukleosia eragiten duen Epstein-Barr birusarekiko infekzioak esklerosi anizkoitzaren garapenean funtsezko eginkizuna izatea.
Zure interesekoa izan daiteke
Ikusmin handia EITBren Bilboko egoitzan, Olentzero eta Mari Domingi agurtzeko eta azken gutunak emateko
Haurren gutunak jasotzen eta haiekin argazkiak egiten izan dira biak ostiral arratsaldean, Bilboko kaleetan zehar egingo duten kalejiraren aurretik. Abenduaren 23an izango da hori, eta zuzenean jarraitu ahal izango da streaming bidez eitb.eus-en, 18:30etik aurrera, Anabel Arrizaren eta Aritz Mendiolaren kontakizunarekin. Emanaldia asteazken arratsaldean emitituko da ETB1en.
Migrazioa delinkuentziarekin eta zerbitzu-abusuarekin lotzen dutenen kopurua jaitsi da
Ikuspegi Immigrazioaren Euskal Behatokiak egindako azterlan baten arabera, euskal herritarren % 10ek baino gutxiagok aipatzen du immigrazioa herrialdeko arazo nagusietako gisa, eta % 2,7k baino ez dio modu pertsonalean eragiten diola.
Gipuzkoako Auzitegiak absolbitu egin ditu haurra hiltzen saiatzeagatik akusatu zituzten gurasoak
Gipuzkoako Probintzia Auzitegiak absolbitu egin ditu gurasoak, haurra hiltzen saiatzeagatik akusatu ostean; ondorioztatu du ezin izan dela frogatu, neskatoaren lesioek jatorri traumatikoa zutenik edo kolpe baten ondorio zirenik.
3I/ATLAS kometa Lurrera ahalik eta gehien hurbildu da, eta ezustekorik gabe urruntzen ari da
Zientzialari errusiarrek baztertu egin dituzte, berriro ere, estralurtarren ustezko ontzi bat zela zioten teoriak.
Lau gaztetik batek frankismoari buruzko pertzepzio positiboa du
Egonkortasun ekonomikoa eta gizarte-ongizatea ekarri zituela iritzi diote, azken Deustobarometro Sozialaren arabera. Etxebizitza eskuratzea da euskal gizartearen arazo Nagusia.
Guardia Zibilak erietxera eraman ditu Beloradotik joandakoekin Urduñan bizi ziren mojetako bost, osasun-baldintza kaxkarretan zeudelakoan
Ostegun honetan Santa Klarako monastegitik 87 eta 101 urte arteko bost moja atera dituzte eta Basurtuko erietxera eraman dituzte azterketa egitera, epailearen aginduz. Guardia Zibilak jakitera eman duenez, emakumeak osasun-baldintza txarretan bizi zirela egiaztatu ahala izan dute. Adierazpen horiek gezurtatzeko helburuz, etxeko mojetako batek sareetan zabaldu ditu eraikin barruko irudiak.
Fiskalak erretiratu egin ditu Zestoako akusatu nagusiaren aurkako akusazio guztiak, eta gainerako bostentzat isuna eskatu du
Salatzailearen bikotekide ohiaren deklarazioa entzun ostean, fiskalak frogatutzat jo du gizonarekiko beldur gaindiezina izan zuela eta zigor eskaerak aldatu ditu. Absoluzioa eskatu du akusatu nagusiarentzat eta gainerakoentzat, berriz, espetxe zigorra beharrean isunak eskatu ditu hertsatze delituagatik.
Moto gidari bat zauritu da Donostian, GI-20an hainbat ibilgailuren artean izandako istripuan
08:00ak aurretik izan da ezbeharra eta errepidea itxita gelditu da momentuan, auto ilara luzeak eraginez. Geroxeago zabaldu ahal izan dute erreietako bat.
Gabonak, inoiz baino garestiago: trikimailuak eta alternatibak, gure menua merkatzeko
Arkumea, bisigua, turroia, ostrak, anana... Gabonetan pairatzen dugun prezioen gorakadaren ondorioz, produktu batzuk gure mahain izatea ia ezinezkoa izaten da. Baina ez etsi, alternatiba goxoak egon badaude gure Gabonetako menua hain garestia ez izateko.
Elkartasun uholde bati esker, EITB Maratoiak 361.665 euro batu ditu zahartze osasuntsuaren aldeko ikerketarako
Beste urte batez, ehunka pertsonak eta erakundek euren onena eman dute zahartze osasungarria ikertzeko dirua biltzeko. Guztira, egun osoan zehar, EITB Maratoiak 361.665 euro batzea lortu du, eta kopuru horrek hazten jarraituko du datozen egunetako dohaintzei esker.