James Webb teleskopioaren debuta, urteko mugarri zientifiko garrantzitsuena
Hamabi hilabete eskasean, James Webb (JWST) teleskopioak mundua harrituta utzi du bere irudiekin, eta unibertsoari buruzko datu paregabeak eman ditu. Science aldizkariak urteko aurrerapen zientifiko garrantzitsuenatzat jo du kosmosaren esploratzaile horren lana.
Aldizkariak hamar mugarri aukeratu ditu, 2022. urtea markatu dutenak, besteak beste, munduko bakterio handienaren aurkikuntza, izurri beltzak geneak nola aldatu zituen Europan, duela bi milioi urteko ingurumen DNA, eta DART misio espazialaren arrakasta.
20 urte eta 10.000 milioi dolar behar izan zituzten JWST eraikitzeko, Lurretik 1,5 milioi kilometrora eraman duen abentura baten hasiera baino ez da, non bere begia ireki duen (urrez estalitako 16 hexagonokoa), unibertsoari eta haren iraganari aurrekaririk gabeko xehetasunez begiratu ahal izateko, idatzi du aldizkariak.
James Webbek espazioratu ondoren asteak eman zituen hedapen prozesu konplexu batean. Espektro infragorrian ikusteko duen gaitasunari esker, duela 13.000 milioi urte atzera ere begiratu dezake, lehen izarrak jaio zirenean.
Bere lehen irudia uztailean aurkeztu zuen Joe Biden AEBko presidenteak, eta bertan aurrekaririk gabeko argitasunez ikusi ahal izan zen SMCS 0723 galaxia multzoaren edertasuna.
Espaziotik mugitu gabe, Sciencek zazpigarren postuan sartzen du DART misioa, zeinarekin NASAk zientzia fikziozko zinemari gehiago dagokion zerbait lortu zuen: asteroide bat desbideratzea, planeta defendatzeko lehen proba arrakastatsu bihurtuz.
El asteroide. Foto: EFE
Eta izarretatik, urteko bigarren ikerketa garrantzitsuenak Guadalupe uharteko mangladietara darama zuzenean, non zientzialariek Thiomargarita magnifica aurkitu zuten, bakterio bat.
Hain da berezia begi hutsez ikusi ahal delako, bakterio gehienak baino 5.000 aldiz handiagoa baita. Haren existentziak zalantzan jartzen ditu biologiaren eta izaki bizidunen eboluzioaren funtsezko printzipioetako batzuk.
Genetikak ere merezi du Scienceren aipamena, duela 700 urte izurrite buboniko handiak Europa suntsitu zuen, baina gaixotasun haren oihartzunak gaur egunera arte iristen dira, ehunka laginekin egindako DNA azterketek erakutsi baitzuten gure genoma eta immunitate sistema aldatu zituela.
Zerrenda honetan, inoiz berreskuratu den ingurumen DNA zaharrena ere sartu da. Horri esker, zientzialari talde batek Groenlandia iparraldeko ekosistema bat berreraikitzea lortu zuen, duela bi milioi urte inguru egon ziren animalia eta landare espezieak barne.
Sciencek aipatutako beste aurrerapen handienetako bat da mononukleosia eragiten duen Epstein-Barr birusarekiko infekzioak esklerosi anizkoitzaren garapenean funtsezko eginkizuna izatea.
Albiste gehiago gizartea
Karabela portugesa gorabeherak eragiten ari da Euskal Herriko hondartzetan
Donostiako Zurriolan eta Kontxan, eta Bizkaian Bakioko hondartzan atzeman dituzte. Itsas korronteen eta haizearen ondorioz iritsi ohi dira bizidun horiek itsasertzera, eta zenbaitetan horien ziztadak arriskutsuak izan daitezke.
Albiste izango dira: Andre Maria Zuriaren jaiak, abisu horia beroagatik eta enpleguari buruzko datuak
Gaurkoan albiste izango direnen laburpena, bi hitzetan.
Jaialdiak amaiera borobila eman dio Boisen, sei egun zirraragarriren ostean
Ekitaldiak zortzigarren edizioa itxi du, 1987an sortu zenetik izandako arrakastatsuenetako eta jendetsuenetako bat bezala.
Palestinarekin Elkartasuna plataformak euskal hiriburuetako jaietan mobilizatzeko deia egin du
Plataformak "hipokrisia" leporatu die gobernuei eta hedabideei, eta manifestazioak deitu ditu Gasteizen (abuztuaren 6an), Donostian (abuztuaren 10ean), Bilbon (abuztuaren 15ean) eta manifestazio nazionala Iruñean (urriaren 4an).
Bilboko kale-saltzaileen aurkako sarekadak areagotu direla salatu dute
Udaltzainenganako errespetua eskatu du Bilboko Udalak. Manteroek diote euren egoera legeztatzea ezinbestekoa da bestelako lanetarako aukera izateko. Sarekadak salatzeko protesta deitu du biharko Bizkaiko Manteroen Elkarteak.
Bi atxilotu Gasteizen, gizon bati indarkeriaz lapurtzea leporatuta
04:15 aldera jazo da lapurreta, hiriburuko parke baten inguruan. 31 eta 29 urteko atxilotuak epailearen esku utziko dituzte, beharrezko izapideak amaitutakoan.
Atxilotu bat Ordizian kokaina, 10.000 euro eta kontrabandoko tabakoa zeramala
Gidaria atxilotu dute substantzia estupefazienteen trafikoko ustezko delitua egotzita, eta deklaratu gabeko tabakoa edukitzeagatik.
Tigre-eltxoaren kontrako fumigazio lanak egin dituzte bart Hendaian
Lapurdin chikungunya gaitzaren lehen kasua agertu ondoren egin dituzte desinfekzio lanak, Hendaiako igerilekutik, tren geltokiraino. 22:00etatik 07:00ak arte kaleak erabat itxita egon dira, eta bizilagunek agintarien aginduak errespetatu behar izan dituzte. Herritarrak kezkatuta agertu dira, ez dakitelako zer-nolako eragina izan dezakeen erabilitako produktuak haien egunerokotasunean. Fumigazioaz arduratutako enpresak dio erabilitako produktua ez dela kaltegarria, eta tigre-eltxoen % 80 bat hiltzea lortzen dutela.
20.000 sinadura, txosnak Euskal Herriko ondare inmaterial izendatzeko
Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako txosnen batzordeek adierazi dute jaigune horiek "arriskuan" daudela, eta ondare inmaterial izendatzeko eskaera sinatzen eta zabaltzen jarraitzeko deia egin dute.
Zeledonek prest ditu aterkia eta ardo-zahatoa, kanpandorretik jaitsi eta Andre Maria Zuriaren jaiei hasiera emateko
Zuzeneko musikak, kalejirek, ekintza herrikoiek eta familia guztientzako proposamenek beteko dituzte Gasteizko kaleak abuztuaren 4tik 9ra, sei eguneko jai giroan.