Emakume maputxe batek gidatuko du Konstituzio berria idazteko batzordea
Txileko Konstituzio berria osatzeko ardura duen batzordeko 155 kideek Elisa Loncon politikari maputxea aukeratu zuten atzo, igandean, prozesuaren buru izateko. Augusto Pinochet diktadorearen garaiko (1973-1990) Konstituzioa dago indarrean orain, eta helburua da hori ordezkatzea.
Lancon 58 urteko emakume akademikoa, linguista eta aktibista indigena maputxea da, eta gehiengo osoz aukeratu zuten bigarren itzulian, batzarraren inaugurazio-saioan. Ekitaldia ia ordubetez gelditu behar izan zen, saioaren hasieran eserlekua hartzeari uko egin zion talde batek egindako protestengatik.
Haren aukeraketaren ondoren, politikari maputxeak bere izendapena ospatu eta ama-hizkuntzan egin zituen lehenengo adierazpenak: "Eskerrak eman nahi dizkiot Txileko herri osoari, herrialdearen historia eraldatzeko asmoz emakume maputxe baten alde bozkatzeagatik". Horren ondoren, adierazpen berberak egin zituen gaztelaniaz.
Kontuak horrela, Konstituzio berria idazteko prozesuari ekin dio Txilek; organo paritario batek zuzendutako lehenengoa izango da munduan, baita herri indigenak barne hartuko dituen lehenengoa ere estatuan. Talde horrek biztanleriaren % 12,8 osatzen du Txilen.
Prozesu eratzaile hori 2019an abiatu zuten, alderdi politikoek hala adostuta, azken hamarkadetako krisi sozial eta ekonomiko handienari aurre egiteko asmoz. Manifestazioak eta protestak etengabeak izan ziren urte horretako urritik 2020ko otsailera bitartean; tarte horretan, 30 pertsona hil eta milaka zauritu egon ziren.
Batzordeak urtebeteko epea izango du Konstituzio berria osatzeko. Ondoren, hori bozkatu beharko dute plebiszitu berri batean, 2022an, oraingoa ordezkatu ahal izateko. Gaur egun indarrean dagoena 1980an onartu zen, Augusto Pinocheten diktaduran, eta herrialde justuago bat eraiki ahal izateko oztopo handia dela salatu dute herritarrek. Izan ere, deitoratu dutenez, kutsu neoliberala du horrek, eta oinarrizko zerbitzuak pribatizatu ditu, hala nola ura, hezkuntza eta pentsio-sistema.
Zure interesekoa izan daiteke
Dick Cheney AEBko presidenteorde ohia hil da, 84 urterekin
George W. Bushen Gobernuko bigarrena Defentsa Saileko buru ere izan zen, eta garai batean Alderdi Errepublikanoaren zutabeetako bat.
Zohran Mamdani, New Yorkeko eraberritze aurrerakoia gorpuzteko prest dagoen gizona
34 urterekin, Mamdanik Alderdi Demokratako olatu aurrerakoi, kulturaniztun eta ezkertiar berria irudikatzen du, eta astearte honetako New Yorkeko Alkatetzarako hauteskundeak irabazteko faborito argia da. Bere alderdiko liderren babes argirik ez duen arren, ezkerrera biratu eta izaera sozialeko politika publikoen egarri diren gazteen babesa du.
500 milioi haur baino gehiago bizi dira gatazka armatuen eremuetan
Save the Children gobernuz kanpoko erakundearen arabera, 2024an 520 milioi adingabe baino gehiago bizi ziren gatazka-guneetan. Afrika da eskualde kaltetuena: kontinente horretako haur guztien % 32 indarkeria armatuaren eraginpean bizi dira. 2024an, egunero, batez beste, 78 haur erailketen, bahiketen, sexu-erasoen eta mutilazioen biktima izan ziren, besteak beste.
‘Melissa’ urakanak Jamaikan eragindako suntsipena
Melissa urakanak suntsipena eragin du Jamaika uhartean, eta gutxienez 28 hildako dira jada. Urakanak "aurrekaririk gabeko" hondamendia eragin duela adierazi dute Jamaikako agintariek. Horrela geratu da uhartea, Melissaren astinduaren ondoren.
6,3 graduko lurrikara batek Afganistan iparraldea astindu du
Lurrikararen ondorioz, 27 hildako eta 700 zauritu baino gehiago izan dira, baina bilaketa- eta erreskate-lanek aurrera jarraitzen dute, eta ez da baztertzen datozen orduetan hildakoen kopuruak gora egitea.
Trumpek esan du ez duela uste AEBk Venezuelaren kontrako gerrarik egingo duenik, baina ez du planei buruz hitz egin nahi izan
"Zer erantzun diezaioket horrelako galdera bati? Ba al dago Venezuelan eraso bat egiteko planik? Nork esango luke hori? Halakorik balego, esan egingo nizukeela uste duzue, zintzoki? Bai, planak ditugu. Oso plan sekretuak ditugu", esan du 'Air Force One' hegazkinean. "Begira, ikusiko dugu Venezuelarekin zer gertatzen den", adierazi zuen, eta Venezuelako Gobernuak "milaka pertsona bidali zituen kartzeletatik, erakunde mentaletatik eta mendekotasun zentroetatik".
2007tik aurrera jaiotakoei erretzea debekatu die Maldivetako Gobernuak, horrelako erabaki bat hartu duen lehen herrialdea bihurtuz
Debekua aitzindaria da munduan, eta "ohitura ez osasungarriak desagerraraztea eta belaunaldi osasungarria eraikitzea" du helburu, presidenteak azaldu duenez.
Hamasek beste hiru gorpu entregatu dizkio Israeli
Bestalde, Israelek gazatarren 225 gorpu itzuli ditu, horietako asko abusuen eta torturen zantzuekin.
Poliziak ez du Londres iparraldeko tren batean izandako erasoa terrorismoarekin lotzeko zantzurik sumatu
Britainiarrak dira erasoaren bi egileak, eta "ez du terrorismoarekin zerikusirik", esan du prentsaurrekoan Garraoi Poliziaren buru John Lovelessek. Zauritutako hamar lagunetatik bi egoera kritikoan daude, "hiltzeko arriskuan".
Israelek Hezbollahko buruzagi bat hil du Libano hegoaldean egindako erasoetan
Gainera, Israelgo indarrek erasoak areagotzeko mehatxua egin dute, Beiruti milizia xiitaren armagabetzean porrot egin izana leporatu ostean.