San Joan gaua, eguzkiari suaz laguntzen
Ekainaren 21eko udako solstizioaren ondoren, egunak gero eta laburragoak hasi dira izaten, eta iluntasuna, urteko gaurik laburrena atzean utzita, egunari gailentzen hasi zaio apurka-apurka baina tai gabe, argitasunari pikorka tokia hartuz.
Hain zuzen ere, hori da San Joan gaueko ospakizunen jatorria: sugarren bidez, udako solstizioaren unetik aurrera indarra galtzen ari zen eguzkiari lagundu nahi zioten gure arbaso urrunek, hainbat historialariren arabera, kristautasunak jaia bereganatu aurretik, eta horretarako pizten zituzten suak.
Baina zergatik ospatzen dugu, orduan, gaur egun solstizioaren jaia ekainaren 24an? Solstizioak uda astronomikoaren hasiera zehazten du, eta une hori ezberdina izaten da urte batetik bestera. Izan ere, Lurrak 365,2425 egun behar izaten ditu Eguzkia inguratzeko, ez 365 zehatz-mehatz, eta, hain zuzen ere, hori zuzentzeko izaten da lau urtean behin bisurte bat.
Kristautasunaren iritsierak aldatu zuen, beste gauza asko bezala, ospakizunaren eguna, fikzioak, errealitateak ez bezala, ez baitu zertan naturaren legea errespetatu.
Jatorri paganoko jaia San Joan Bataiatzailearen jaiotzaren ospakizunera aldatu zuen Elizak, eta, solstizioa gorabehera, ekainaren 24an jaio zen santua, Bibliaren arabera. Gainera, idatzi sakratuetan agertzen denez, Zakarias Joanen aitak su handi bat pizteko agindu zuen Joan semea jaio zela iragartzeko, eta, hortik ere, lotura du gau honek suarekin.
San Joan sua, Altsasun. Argazkia: Fernando Sayas.
Emilio Xabier Dueñas Perez folklorista, etnografo eta Eusko Ikaskuntzako kideak azaldu duenez, "jatorria ezezaguna da. Dakigunaren arabera, esan dezakegu urteko gaurik laburrenean sua egiteko ohitura eraldatzen —baten batek garatzen esango luke— joan dela. Suak ekainaren 24an egin izan dira, baina kontuan hartu behar dugu antzinako gizon-emakumeek ez zutela horren argi zein egunetan bizi ziren".
Nolanahi den, gaur egun gure herrietan egiten diren ospakizunek ez dute mami erlijiosorik, eta udaren hasiera ospatzen da, oro har, su askoren inguruan: bizi erritmo berriak, ikasturtearen amaiera, eguraldi ona, oporrak ate-joka…
San Joan suetan, jendeak ez du dagoeneko suaren inguruan jauzi egiten gaixotasunetatik babesteko, Dueñas Perezen hitzetan, eta jada ez dira errautsak erabiltzen "baratzea bedeinkatzeko, uzta mehatxuetatik babesteko".
Dueñas Perezen esanetan, errituak aldatzen joan dira urteak joan urteak etorri: "Badago dagoeneko desagertu egin den erritu bat, guk Bizkai aldean jaso duguna. Gari sorta batzuei su ematen zieten, eta baratzetik ibiltzen zituzten, arao hau eginez: San Joan bagilean / denbora ederrean / zapoak eta sugeak erre / artoak eta gariak gorde”.
Suak, orain ez bezala, indibidualak ziren antzina, etxe bakoitzak berea egiten zuen, eta ez zituen, egun bezala, herritarrak garren inguruan biltzen. "San Joan Agurainen ospatzen da; Igantzin, urak garrantzi handia hartzen duen ospakizun batekin; Pasai Donibanen, noski; Hernanin; Leioan, non kipulen eta baratzeko beste produktu batzuen sortak jartzen dituzten baserrietako ateburuetan…", zerrendatu du Dueñas Perezek.
"Tolosan ere, bordon dantza eta San Joan Zortzikoa egiten dituzte, eta Guardian ere jaiak izaten dira. 23 eta 24an prozesioak egiten dituzte, dantza taldeari katximorro izeneko pertsonaiak laguntzen diola. Hamaika tradizio daude San Joan egunari lotuta, eta horietako gehienak Juan Garmendia Larrañagak bildu zituen sanjoanei buruzko bere lanetan", azaldu du.
San Joan sua (bideoa, uztarria.eus)
Batera edo bestera, milaka su piztuko dira San Joan gauean Euskal Herriko hiri, herri eta auzoetan, eguzkiari laguntzeko iluntasunak aldez edo moldez irabaziko duen borrokan. Gau batez, pentsa dezakegu iluntasuna inoiz ez dela erabatekoa, txinparta batek, su pindarrik txikienak ere, pizturik dirauen bitartean.
Zure interesekoa izan daiteke
"Denetariko 1.026 nobedade aurkeztuko dira Durangoko Azokan"
175 partaidek 285 erakusmahai jarriko dituzte Landakon aurten, Beñat Gaztelurrutia Durangoko Azokaren koordinatzaileak gaur aletu duenez.
Berbagailua eta Atartea guneak estreinatuko ditu Durangoko Azokak, podcasten eta Arte Ederren plazak
60. edizioan, 285 erakusmahaitan paratutako 1.000 nobedadetik gora, inoiz baino gehiago, eta 273 ekitaldi eskainiko ditu DA Kulturaren Jaialdiak. Egitarau osoa iragarri dute, gaur, Landakon.
"Olatuaren enbatean. Emakumeak eta itsasoa XX. mendean" erakusketa Bermeoko Arrantzaleen Museoan
Kostaldeko emakumeen lana funtsezkoa izan da arrantzan eta itsas historian, baina ez da aintzakotzat hartu izan; gizonezkoena izan da beti ardatz. Hori dela eta, emakume horien lanak izan duen, eta duen garrantzia aldarrikatzeko, Bermeoko Arrantzaleen Museoan Olatuaren Enbata erakusketa antolatu dute. Neskatila, saregile kontserberetako langile zein emakume armadoreen eguneroko lana erakusten duten objektuak jaso dituzte, baita emakume horien testigantzak ere. Era berean, bisita gidatuak zein hitzaldiak eta mahai inguruak eskainiko dituzte.
ZuNonHanDA! azoka ibiltariak Durangoko Azoka zabalduko du
Azaroaren 17tik abenduaren 4ra, Durangoko Kulturaren Jaialdia hasteko bezperara arte, 22 liburu aurkeztuko dituzte Euskal Herriko 19 liburu dendatan. Lehenengoz, Azoka egin aurretik egingo dute ZuNonHanDA!, bost aldiz haren ondoren egin eta gero.
"Hasiera bat" diskoaren birako azken kontzertua eman du Gorka Urbizuk, Victoria Eugenia Antzokian
Gorka Urbizuk igande honetan eman du "Tour Bat" biraren azken kontzertua, Victoria Eugenia Antzokian (Donostia). Lekunberriko musikariak 4 kontzertu eskaini ditu Donostiako antzoki horretan, eta sekulako harrera eta berotasuna jasota, denetan agortu ditu sarrera guztiak. Igandeko kontzertua ikusgai izango da oso osorik ETBn.
Eñaut Elorrieta eta Alos Quartet “Ahots kordak” prestatzen ari dira, kontzertu bakanen sorta
Estreinakoz, Eñaut Elorrietak eta Alos Quartetek kontzertu sorta bat emango dute: "Ahots kordak". Taldea sinplea eta eraginkorra izango da: soka laukote bat, ahotsaz osatua. Bidaia musikal honen lehen geldialdia Tolosan izango da, urtarrilaren 3an. Gasteizen, Zornotzan eta Donibane Lohizunen arituko dira gero.
Oinkari taldeak dantzan ospatuko du bere mende erdia
Villabonako dantza taldeak “50 urte dantzan” ikuskizuna taularatuko du Olaederra kiroldegian ostiralean, hilak 21. Korrontzi folk taldea urteurrenari batu zaio, “Oinkari 50” kantuaren bidez.
Durangoko Azokaren 60. edizioaren iragarkia
Durangoko Azokaren 60. edizioa abenduaren 5etik 8ra izango da. Iratxe Reparazen bizkar dago aurtengo Azokaren zuzendaritza kreatiboa.
Olaso Dorrea Fundazioaren funtsak handituz doaz, dohaintza baliotsuei esker
Olaso Dorrea Fundazioa bere artxiboak eta Monzon-Olaso Etxe Museoaren bilduma (Bergara) handitzeko eta aberasteko lanean ari da. XX. mendetik gaur arteko historian sakondu nahi du Fundazioak, bai eta ezagutarazi ere, eta, bide horretan, hauek jaso dituzte: Telesforo Monzonek gordetako Sabino Aranaren mikrofilmatutako obraren kopia bat, Lauaxetaren gabardina eta gurutzea, Karmele Urrestiri eta Txomin Letamendiri (Karmele filmeko protagonistak) Agirre lehendakariaren Gobernuak emandako dokumentazioa, Otaegi eta Garmendiaren aldeko pankarta, bala tiroz zulatutako Txomin Iturberen alkandora eta Txillarre baserriko lehen akordioaren originala.
“Gipúzcoa” Pio Caro Barojaren dokumentala, Tabakaleran
“Ipuscua” izena lehenbizikoz agertu zeneko milagarren urteurrenaren ospakizunei dagokie proiekzioa. Pelikula 1976 eta 1979 urteen artean filmatu zuten, eta Gipuzkoako orduko errealitate sozial eta kulturala jasotzen duen dokumentu etnografikoa da.