Trump: munduko ekonomia eta geopolitika hankaz gora jarri dituzten 30 egunak
Donald Trumpen bigarren agintaldiko lehen hilabetea erabaki politiko eta ekonomikoek markatu dute, eta nazioko zein nazioarteko egoera astindu ditu. Kanpo politikako neurri zorrotzetatik hasi eta barne erreforma eztabaidagarrietaraino, Trump Etxe Zurira itzultzeak tentsio diplomatikoak berpiztu ditu, merkatuetan ziurgabetasuna sortu du eta are gehiago polarizatu du AEBko gizartea.
Ekonomia
• Finantza-merkatuetan desegonkortasuna: lurrikara munduko burtsetan, batez ere muga-zergak iragarri dituenetan. Dibisen merkatuan, dolarrak indarra hartu du, eta igoera historikoek euroarekin ia berdintzera eraman dute.
• Europari muga-zergak: Europako BEZari erantzuteko muga-zergak iragarri dira, merkataritza-hesi bidegabea baita. Trumpek muga-zerga berriak ezarri zizkion EBri, eta horrek tentsio komertziala areagotu eta inflazioari buruzko kezkak sortu zituen.
Kanpo politika
• Parisko Akordiotik erretiratu da: Trumpek agindu exekutibo bat sinatu zuen itun klimatikoa bertan behera uzteko, AEBko ekonomiari kalte egiten ziola argudiatuz.
• Bake-negoziazioak Errusiarekin, Ukrainari galdetu gabe: Trumpek eta Putinek elkarrizketak hasi zituzten gerrari amaiera emateko Ukrainak parte hartu gabe, eta horrek Europan egonezina sortu zuen.
• Groenlandia erosi nahi omen du: Groenlandia erosteko interesa berpiztu zuen, eta horrek Danimarkarekin tentsio diplomatikoak sortu zituen.
• Gazako Zerrendako Riviera: Trumpek Gaza erostea proposatu du luxuzko resort bat eraikitzeko, eta horrek gaitzespen globala eragin du.
Migrazioa eta gizartea
• Guantanamo handituko du: Espetxea handituko zuela iragarri zuen, 30.000 ohe jarrita, segurtasun nazionaleko neurria dela justifikatuz.
• Migrazio politikak gogortu ditu: Trumpek "larrialdi nazionala" ezarri du Mexikoko mugan, eta mugan indar militarrak erabiltzea baimendu du muga hori "seguru egiteko" eta "inbasio moduei" aurre egiteko, AEBrako migrazioa eta droga trafikoa barne.
• Elon Muskek nazien agurra egin zuen: Donald Trump presidente izendatu eta gutxira, Elon Musk Capital One estadiora joan zen, AEBko presidentearen jarraitzaileekin hitz egiteko. Hitzaldian, nazien agurra ziruditen keinuak egin zituen. Erabiltzaile askok sare soziala utzi zuten horren ondorioz.
• Haserretu zen Washingtongo gotzainarekin: Trumpek gotzaina kritikatu zuen migratzaileen eta LGBTQ+ komunitatearen alde egindako sermoiagatik.
Barne politika
• Bidenen agindu exekutiboak baliogabetu zituen: Trumpek immigrazioari, ingurumenari eta osasun publikoari buruzko bere aurrekoaren 78 neurri baliogabetu zituen, "gaur Estatu Batuen urrezko aroa hasiko da" esanez.
• Mexikoko golkoari izen berria jarri dio: Agindu zuen dokumentu ofizialetan Mexikoko golkoari "Amerikako golko" izenez erreferentzia egiteko, eta horrek nazioartean kritikak eragin zituen.
• Plastikozko lastotxoak berriro merkatuan: Plastikozko lastotxoen gaineko murrizketak kendu zituen, kontsumitzailearen aukeratzeko askatasuna argudiatuz.
• Pertsona transak armadatik kanpo: Pertsona transak Indar Armatuetan aritzea debekatu zuen berriro, eta horrek LGBTQ+ eskubideen defendatzaileen kritikak sortu zituen.
Albiste gehiago mundua
Estatu palestinarra onartzea Hamas "saritzea" dela salatu du Trumpek
Dagoeneko 157 herrialdek aitortzen dute Estatu palestinarra, gehiengo zabala Nazio Batuen Erakundean eserlekua duten 193 herrialdeen artean.
Laku batek gainezka egin eta uholdeak eragin ditu Taiwanen, Ragasa supertifoiak utzitako euriteen ondorioz
Gutxienez 75 pertsona harrapatuta daude, eta bi lagun agertu barik, Guangfu udalerrian, Ragasa supertifoiak eragindako euriteen ondorioz laku natural batek gainezka egin du eta. Urak herriaren erdigunea estali du, eta herritarrak teilatu eta ibilgailuetara igo behar izan dira erreskate-taldeak iritsi arte.
Parazetamola, haurdunaldia eta autismoa: ikerketa askok baztertzen duten korrelazioa
Zientzialarien esanetan, parazetamola beste edozein aukera baino hobea da haurdun dauden emakumeen mina arintzeko. Gainera, seme-alaba autistak dituzten familiak estigmatizatzeko arriskuaz ohartarazi dute, gurasoek eragin duten ustea zabal daitekeelako.
Jimmy Kimmelen programa bueltan da, Charlie Kirken hilketari buruzko iruzkinengatik bertan behera geratu ostean
"Jimmy Kimmel Live!" umorezko late night arrakastatsua ABC katera itzuliko da, saioa kendu izanak Ameriketako Estatu Batuetan sortutako polemikaren ostean.
Beste hamaika herrialdek onartu dute Palestinako Estatua
Frantzia, Belgika, Luxenburgo, Andorra, Malta, Monako eta San Marino izan dira pausoa ematen azkenak, New Yorken bi estatuen konponbidea gauzatzeko pausoak zehazteko asmoz egindako goi bileran.
Trumpek parazetamola autismoarekin lotu du, ebidentzia zientifikorik ez dagoen arren
Donald Trumpen Gobernuak lotura posible bat aurkitu omen du autismoaren eta haurdunaldian parazetamola kontsumitzearen artean. AEBko presidenteak Etxe Zurian iragarri du aurkikuntza, adituek teoria horren sendotasun zientifikoa zalantzan jartzen duten arren.
Albiste izango dira: Nazio Batuen Batzar Nagusia, Zinemaldia eta eguraldia
Gaurkoan Orain-en albiste izango direnen laburpena, bi hitzetan.
Palestinako Estatuaren aitortza erdigunean dela abiatuko da NBEren 80. Batzar Nagusian
Erresuma Batuak, Kanadak, Australiak, Portugalek eta Frantziak aitortu dute ofizialki Palestinako Estatua, goi-bileraren bezperan. Horren aurrean, Benjamin Netanyahu Israelgo lehen ministroak esan du ez dela inolaz ere Palestinako Estaturik egongo, eta Bezalel Smotrich zein Itamar Ben Gvir Israelgo ministroek Zisjordania anexionatzea proposatu dute, Palestinako Estatua aitortzeko erabakiei erantzuteko.
"Ondorio juridikoak baino, garrantzi politikoa du nazioarteak Palestina aitortzeak"
Victor Amado EHUko Historia Garaikideko irakasleak uste du onarpenarekin Palestinak nazioarteko zilegitasuna irabaziko duela, Netanyahuren erregimen gero eta isolatuagoaren aurrean.
NBEk gerra eta gizateriaren aurkako krimenak leporatu dizkio Errusiari, Ukrainan egindako gehiegikeriengatik
Ikertzaileek Ukrainako zibilen aurkako eraso indiskriminatuak salatu dituzte.