Historia

1945eko azaroaren 20an hasita, Alemaniako nazien 22 goi-kargudun epaitu zituzten Nurenberg hirian. Hamabiri heriotza-zigorra ezarri zieten. Holokaustoaren antzerako izugarrikerien aurrean disuasiorako tresna izatea zuen helburu prozesu hark, baina, 80 urte geroago, adituek argi dute helburua ez duela bete.

Olaso Dorrea Fundazioa bere artxiboak eta Monzon-Olaso Etxe Museoaren bilduma (Bergara) handitzeko eta aberasteko lanean ari da. XX. mendetik gaur arteko historian sakondu nahi du Fundazioak, bai eta ezagutarazi ere, eta, bide horretan, hauek jaso dituzte: Telesforo Monzonek gordetako Sabino Aranaren mikrofilmatutako obraren kopia bat, Lauaxetaren gabardina eta gurutzea, Karmele Urrestiri eta Txomin Letamendiri (Karmele filmeko protagonistak) Agirre lehendakariaren Gobernuak emandako dokumentazioa, Otaegi eta Garmendiaren aldeko pankarta, bala tiroz zulatutako Txomin Iturberen alkandora eta Txillarre baserriko lehen akordioaren originala.

Gaurkoan Orain-en albiste izango direnen laburpena, bi hitzetan.

Duela hamarkada bat baino gehiago hasitako proiektua, XVI. mendean Kanadan hondoratutako euskal baleontziaren erreplika fidela da. Jarraitu zuzenean, 15.30etik aurrera, uretaratzea orain.eus-en.

Zibilizazio bakar bati eskainitako gune arkeologikorik handiena dena Gizako lautadan dago, izen bereko piramideetatik bi kilometro eskasera. 50 hektareako azalera du, eta 100.000 pieza baino gehiago daude bertan; Tutankamonen maskara eta Ramses II.a faraoiaren eskultura, besteak beste. 

Grabatu antropiko paleolitikoak dituzten lau panel txiki identifikatu dituzte; horien artean, amaitu gabeko animalien bi irudi nabarmentzen dira.

Bizkaiko Foru Aldundiak jakinarazi duenez, Juan Carlos Lopez Quintanak eta Juan Carlos Izagirrek aurkitu zuten, Atxispeko San Pedro ermitaren ingurunea berreskuratzeko interbentzio programa baten baitan, 2025eko ekainaren 26an. Haitzuloa ikertu duten adituen arabera, eremu kantauriarrean dokumentatutako lehen hipogeo mistoa da. 

Ikertzaile talde batek beste kanibalismo kasu berri bat aurkitu du El Mirador kobazuloan, Atapuercako aztarnategian (Burgos). Duela 5.700 urte gertatu omen zen, Neolito amaieran, tokiko gatazken ondorioz, zeremonia edo erritualekin zerikusia duen zantzurik atzeman gabe. Lehen nekazari taldeen arteko liskarrak ohikoak ziren, eta oso bortitzak gainera. Beste tribuetakoak hiltzeaz gain, kanibalismoa praktikatzen zuten. Hala ere, badira kanibalismoaren ebidentziak beste aztarnategi askotan; adibidez, Isturitzen (Nafarroa Beherea).

Ikertzaile talde batek gutxienez 11 pertsonaren aztarnak aurkitu ditu Atapuercako aztarnategian. Azaldu dutenez, aztarnek 5.700 urte inguru dituzte, eta larrutu, hezurra eta haragia bereizi, kozinatu eta kontsumitu izanaren markak dituzte.

Memoria Demokratikorako Estatu idazkariak adierazi duenez, "Gobernuak hartutako konpromisoari eutsiko dio, biktima guztiak hobitik ateratzeko, senideek hala eskatzen badute".

40.000 urte baino gehiago dituzten piezak berreskuratu dituzte arkeologoek. Aranzadik bi hamarkada daramatza Gipuzkoan, Aizkorri mendilerroan, dagoen tunel horretan indusketak egiten. Historiako garai ugaritako aztarnak aurkitu dituzte. 

1.000 urte beteko dira Arabako 307 herri agiri batean lehen aldiz agertu zirenetik. Agiriak 'Donemiliagako goldea' du izena eta herri horiek ordaindu behar zituzten zergak zehazten ditu. Erdi Aroko dokumentu horri esker, badakigu Agurain, Zuia, Kuartango eta Trebiñu herriek gutxienez mila urte dituztela. 

Gorpuzkiak desobiratzearen helburua Gerra Zibilean desagertutako pertsonak aurkitzea da. Orain arte, 127 lagunen gorpuzkiak atera dituzte, eta horietako lau familiei eman dizkiete dagoeneko.