Frankismoa

EH Bilduk agerraldia egin du Frankismoaren eta Estatuaren biolentziaren hainbat biktimarekin batera, eta azaroaren 22ko manifestazioan parte hartzeko deia egin du.

Prozedura abiatu duela jakinarazi dio Kultura Ministerioak Francisco Franco Fundazioari. 37 orrialdeko ebazpen batean azaldu ditu desegitearen arrazoiak: frankismoaren apologia egitea eta biktimak umiliatzea, besteak beste. Fundazioak 10 egun baliodun ditu Ministerioaren aurrean alegazioak aurkezteko.

Tronura iritsi zela 50 urte betetzear diren honetan, Espainiako errege emerituak nabarmendu du 1981eko otsailaren 23an, bat barik, hiru estatu kolpe egon zirela. 

Frankismoko azken fusilatuak gogoratuko dituzte mahai-inguru batekin. Bertan, bi idazlek gertakari horiei buruz hitz egingo dute, Diktaduraren Biktimen Eguna dela eta.

Urriaren 12an Ertzaintzak Arabako hiriburuan egindako lana defendatu du lehendakariak. Bertan, talde erradikalek kalte material ugari eragin zituzten, Falangeak kontzentrazio bat egin ondoren. Sumarrek deitoratu egin du ekarretaratzea eragotzi ez izana, eta EH Bilduk eta PPk zalantzan jarri dute segurtasun eredua.

Mertxe Aizpuruak (EH Bildu) frankismoaren gorespenarekin amaitzeko neurriei buruz egindako galdera batek liskar gogorra eragin du Alderdi Sozialistaren eta popularraren artean. EH Bilduren Legebiltzarreko bozeramaileari emandako erantzunean, Pedro Sanchezek iragarri du ikur frankisten katalogo bat egingo dutela, eta horiek kaleetatik kenduko dituztela.

Sanchezek Gobernuaren kontrolerako saioan egin du iragarpena, Kongresuko osoko bilkuran, Mertxe Aizpurua EH Bilduren Legebiltzarreko bozeramaileak egindako galdera bati erantzunez. Gobernuak "frankismoaren goraipamenarekin amaitzeko" zer neurri hartuko dituen galdetu dio Aizpuruak. 

EH Bilduko legebiltzarkide eta programa zuzendariak Euskadi Irratian azaldu duenez, Jaurlaritzak "Ordena Publikoaren Legea, Memoriaren Legea eta Herritarren Babeserako Legea" erabil zitzakeen Falangearen elkarretaratzea debekatzeko, jakina zelako "faxistak faxistakeriak egitera zetozela, ez Ama Zuriari loreak jartzera".

Batzordearen esanetan, "errepresioaren testigantza materialak" gordetzea baliagarria da memoria historikoa eraikitzeko tresna gisa. Horrela, "totalitarismoa gurtzeko leku zena pentsamendu kritikoko gune bihurtu nahi da, 1936ko estatu-kolpearen sustraiei, testuinguru historikoari eta ondorioei buruzko ezagutza historikoa, eta balio demokratikoak sustatzeko ekintza politiko eta kulturalerako gune".

Atxilotuei desordena publikoko delitu bat leporatzen zieten, segurtasun-dispositiboko agenteen aurka harriak eta hainbat material jaurtitzeagatik. Atxilo hartutako guzti-guztiak Falange Españolaren ekintzaren aurkako kontramanifesazioan ari ziren parte hartzen.

Eusko Jaurlaritzako Balorazio Batzordeak 2015. urtean ebatzi zuen ez zegoela suizidioaren bertsio ofiziala ezeztatzeko froga nahikorik. Orain, zantzu berri horiekin, kasua berriz ebaluatu dezala eskatu diote Eusko Jaurlaritzari.

Franco diktadorea hil baino hilabete batzuk lehenago, 1975eko urriaren 5ean, ETAk hiru guardia zibil hil zituen Arantzazuko santutegian. Egun horretan bertan, gauez, hiru ezezagunek Iñaki Etxabe hil zuten tiroz, Kanpazarreko tabernan. Batallon Vasco Españolek bere gain hartu zuen atentatua. 

"Garai zailak bizi ditugu, eta are ilunagoak etor daitezke, baina herri honek eta nazio askapenerako mugimenduak badakite zer den hori. Frankismoari, torturari eta gerra zikinari aurre egiteko gai izan ginen, estrategiaz aldatu eta ziklo politiko berri bat irekitzeko, eta gai izango gara herri hau independentziara eta sozialimora eramateko ere", azpimarratu du Sortuko idazkari nagusiak.

Mende erdi joan da frankistek Jon Paredes Txiki eta Angel Otaegi fusilatu zituztenetik. Urte horietan guztietan, haien senideek lan gogorra egin dute memoria ez galtzeko. Instituzioek oso ahaztuta izan dituztela esan dute; izan ere, bi gazteak ez zituzten biktimatzat aitortu 2012. urtera arte.

Frankismoaren biktimak direla esan dute EAJk eta PSE-EEk, baina terrorismoa ez lausotzeko eskatu dute. EH Bilduk haien memoria defendatu du, frankismoaren aurkako borrokaren "erreferente" gisa, eta PPk eskatu du egin zituzten "krimenak" gogoratzeko.

Behatokiak iragarri du kereila bat aurkeztuko duela 1974an Hondarribian izandako polizia-operazio frankista batean hildako Roque Méndez Villada eta José Luis Mondragón Elorzaren heriotzengatik.

“Gora Euskal Herria askatuta” irakur daiteke pankarta batean, eta bi guardia zibilik ikus daitezke bestean, pertsona bat fusilatzen. Hazte Oir elkarteak Sortu salatu du, gorroto delitua, sentimendu erlijiosoen aurkako delitua eta terrorismoa goratzea egotzita. 

Ramiro Gonzalez Arabako ahaldun nagusiak egin du iragarpena, asteazken honetan diktadura frankistak Araban errepresaliatutako pertsonak oroitzeko egin duen lore-eskaintzan. Ekitaldi hori Foru Aldundiak eta lurraldeko Batzar Nagusiek antolatzen dute urtero, eta kargu publikoak eta senideak izan dira bertan.

Memoria demokratikoarekin eta 1936ko kolpe militarrean eta diktadura urteetan indarkeria, errepresioa eta erbestea jasan zutenen errekonozimenduarekin duen konpromisoa berretsi du hiriak. Udal agintariek, elkarteek, erakundeetako ordezkariek eta herritarrek parte hartu dute ekitaldian.

Irailaren 27an 50 urte beteko dira fusilatu zituztenetik, eta alderdiak Iruñean egingo den oroimen-ekitaldian parte hartzeko deia egin du. Ekitaldi horiek "mina" eragiten dutela diotenei buruz, Sorturen iritziz, oraindik "lehen eta bigarren mailako biktimak" daude.