Memoria Historikoa

Prozedura abiatu duela jakinarazi dio Kultura Ministerioak Francisco Franco Fundazioari. 37 orrialdeko ebazpen batean azaldu ditu desegitearen arrazoiak: frankismoaren apologia egitea eta biktimak umiliatzea, besteak beste. Fundazioak 10 egun baliodun ditu Ministerioaren aurrean alegazioak aurkezteko.

Gazte nafarra atxilotu eta haren gorpua agertu zeneko 40. urteurrena dela eta, autobus batek ibilbidea egingo du Hego Euskal Herriko hainbat herritatik. Azaroaren 30ean urteroko ekitaldia egingo dute Orbaizetan, Zabalzaren jaioterrian.

Aroa Moreno eta Roger Mateos idazleen solasaldia izango ostegunean Madrilgo Kongresuan, Diktaduraren Biktimen Egunaren bezperan. Francoren heriotzaren 50 urteei eta Erregimenak emandako azken heriotza-zigorren esanahi historikoari buruz hausnartzeko helburua izango du solasaldiak.

Frankismoko azken fusilatuak gogoratuko dituzte mahai-inguru batekin. Bertan, bi idazlek gertakari horiei buruz hitz egingo dute, Diktaduraren Biktimen Eguna dela eta.

Urriaren 12an Ertzaintzak Arabako hiriburuan egindako lana defendatu du lehendakariak. Bertan, talde erradikalek kalte material ugari eragin zituzten, Falangeak kontzentrazio bat egin ondoren. Sumarrek deitoratu egin du ekarretaratzea eragotzi ez izana, eta EH Bilduk eta PPk zalantzan jarri dute segurtasun eredua.

Gaurkoan Orain-en albiste izango direnen laburpena, bi hitzetan.

1980ko urriaren 23an, 50 adingabe eta 3 heldu hil ziren Marcelino Ugalde ikastetxe publikoan, gas-leherketa batean. Eskola jada ez da existitzen, baina tragedia haren minak oroimenean irauten du, 45 urte geroago.

Maximo Casadoren bi lagunek hilketaren eguna nola gogoratzen duten kontatu diote ETBri. Pepe Moulia espetxeetako funtzionario ohiak eta Benito Aguirre Zaballako zuzendari ohi eta gaur egun Euskadiko espetxe ikuskaritzaren arduradunak adierazi dute egunerokoa ez zela erraza ETAren helburu zirela jakinda. 

Sanchezek Gobernuaren kontrolerako saioan egin du iragarpena, Kongresuko osoko bilkuran, Mertxe Aizpurua EH Bilduren Legebiltzarreko bozeramaileak egindako galdera bati erantzunez. Gobernuak "frankismoaren goraipamenarekin amaitzeko" zer neurri hartuko dituen galdetu dio Aizpuruak. 

Abenduaren 1ean, ikasleen, biktimen eta herritarren topaketa bat egingo dute frankismoaren "azken urteak desmitifikatzeko".

EH Bilduko legebiltzarkide eta programa zuzendariak Euskadi Irratian azaldu duenez, Jaurlaritzak "Ordena Publikoaren Legea, Memoriaren Legea eta Herritarren Babeserako Legea" erabil zitzakeen Falangearen elkarretaratzea debekatzeko, jakina zelako "faxistak faxistakeriak egitera zetozela, ez Ama Zuriari loreak jartzera".

Batzordearen esanetan, "errepresioaren testigantza materialak" gordetzea baliagarria da memoria historikoa eraikitzeko tresna gisa. Horrela, "totalitarismoa gurtzeko leku zena pentsamendu kritikoko gune bihurtu nahi da, 1936ko estatu-kolpearen sustraiei, testuinguru historikoari eta ondorioei buruzko ezagutza historikoa, eta balio demokratikoak sustatzeko ekintza politiko eta kulturalerako gune".

Eusko Jaurlaritzako Balorazio Batzordeak 2015. urtean ebatzi zuen ez zegoela suizidioaren bertsio ofiziala ezeztatzeko froga nahikorik. Orain, zantzu berri horiekin, kasua berriz ebaluatu dezala eskatu diote Eusko Jaurlaritzari.

Franco diktadorea hil baino hilabete batzuk lehenago, 1975eko urriaren 5ean, ETAk hiru guardia zibil hil zituen Arantzazuko santutegian. Egun horretan bertan, gauez, hiru ezezagunek Iñaki Etxabe hil zuten tiroz, Kanpazarreko tabernan. Batallon Vasco Españolek bere gain hartu zuen atentatua. 

Donostiako Udalak plaka bat jarri du 1978an ETAk hildako Diego Fernández-Montesen omenez, Miramar kalean egindako ekitaldi batean. Horrekin, dagoeneko 36 dira hirian jarri diren oroimenezko plakak.

1985ean Baionako Mombar hotelean GALek hildako Jose Mari Etxaniz, Iñaxio Astiasuinzarra, Agustin Irazustabarrena eta Sabin Etxaide ETAko kideen familiei barkamena eskatu zien Maria Jesus San Jose sailburuak astelehen honetan izandako ekitaldi batean. Eneko Andueza PSE-EEren idazkari nagusiak Euskadi Irratiko "Faktoria" saioan adierazi duenez, "oso ekitaldi hunkigarria izan zen, beharrezkoa, eta espero dut aurrerantzean urrats gehiago emateko aukera gehiago izatea". 

Hotel Monbar, 1985. 40 urte GALen sarraski handienetik erakusketaren inaugurazioan hartu du hitza estatuetako biktimen eskubideen alde lan egiten duen Egiari Zor fundazioaren ordezkariak. "Herri honetan gertatu diren giza eskubideen urraketa larriei" erreparatzeko eskatu du,  "jasan zuten indarkeria nork eragin zuen".

Justizia eta Giza Eskubideetako sailburuak barkamena eskatu die duela 40 urte GALek Baionako Monbar Hotelean hil zituen biktimen senideei, "lau hamarkadako erakundeen presentzia faltagatik eta isiltasun sozialagatik". 

Maria Jesus San Jose sailburuak hainbat politikari ohik egindako adierazpenak ere gaitzetsi ditu eta esan du “mina eragiteko, demokraziaren sinesgarritasuna urratzeko eta giza eskubideen defentsan sustraiak dituen alderdi politiko baten siglak zikintzeko bakarrik” balio izan zutela.

"Garai zailak bizi ditugu, eta are ilunagoak etor daitezke, baina herri honek eta nazio askapenerako mugimenduak badakite zer den hori. Frankismoari, torturari eta gerra zikinari aurre egiteko gai izan ginen, estrategiaz aldatu eta ziklo politiko berri bat irekitzeko, eta gai izango gara herri hau independentziara eta sozialimora eramateko ere", azpimarratu du Sortuko idazkari nagusiak.