Txina

Ozeano Barea Asia eta Amerika arteko itsaso handi-handia da. Han zehar itsasbideak, urpeko kableak eta era guztietako merkataritza trafikoa daude, etengabe. Horregatik, bide horiek bereganatu nahi dituzten potentziek ezinbestekoa dute ozeano erraldoi horretan dauden irlak kontrolatzea, base logistikoak, eta, kasu askotan, militarrak direlako. Hain zuzen, Estatu Batuek eta Txinak Pazifikoko 14 herrialde horiek kontrolatzeko sokatiran ari dira. Papua Ginea Berria milioi bat biztanle duen uharte bakarra da; txikiena, Niuee izeneko uhartea, ez da 2.000 biztanlera ere iristen. 14 horietatik 11 Txinarekin daude lerratuta. Hiruk baino ez dute Taiwanen subiranotasuna aitortzen. Batzuek, Papua Ginea Berria kasu, Estatu Batuekiko segurtasun akordioei eusten diete, beste batzuek, ordea, Txinarekin defentsa akordioak sinatu dituzte. Horren adibide da Salomon Uhartea. Mikel Reparaz, EITBren nazioarteko burua, han izan da.

Groenlandian ustiatu gabeko lur arraroen aztarnategi handienetako batzuk daude. Ezinbesteko elementuak dira garapen teknologikorako, eta, hori dela eta, guztiek dute begiz jota Artikoko lurralde hori. Baina, zer nahi dute Groenlandiako biztanleek beren etorkizunerako? Mikel Reparaz, ETBko nazioarteko burua, han izan da.

Estatu Batuetako eta Txinako indarren artean talka arriskua eragin dezakeenik badago, Hegoaldeko Txinako Itsasoa da. Pekinek ur horien zati bat beretzat nahi du, bederatzi puntuko lerro bat eginez, Taiwan, Filipinetako zati bat eta uharte artifizialak eraiki dituen uhartetxoak barne. Horrek talka egiten du hainbat herrialderen subiranotasunarekin, hala nola Filipinak, Vietnam eta Malaysia. Horren aurrean, AEBk presentzia militarra sendotu du eremu horretan. Mikel Reparaz, EITBren Nazioarteko arloburua, bertan izan da.

Mundua Ukrainara eta Gazara begira dagoen bitartean, AEBk eta Txinak gerra isila dute planetaren nagusitasun komertzial, militar eta teknologikoagatik. Panamako kanala, Ormuzko itsasartea, Txinako Itsasoa, Ozeano Barearen hegoaldea eta Groenlandia dira bi potentziek gogokoen dituzten gune geografikoak, "mundua nork gobernatzen duen" argitzeko lasterketa batean.

Bide hau urrats estrategikoa da, eta, hori dela eta, bi potentzia handik kontrolatu nahi dute. Batetik AEB dago, duela mende bat baino gehiago kanala eraiki zuen herrialdea, eta bestetik, Txina. Munduko merkataritzaren % 5 bertatik igarotzen da, Hego Amerika inguratzea saihesteko, eta horrek onura handiak ematen dizkio Panamari, duela 26 urtetik kanala kontrolatzen duen herrialdeari.

Frantziako Gobernuak Sheini eginiko mehatxua, haur itxura duten panpina sexualak saltzeagatik, plataformaren lehen denda fisikoaren inaugurazioarekin batera gertatu da, Notre-Dame katedraletik bi pausotara.

AEBk % 20tik % 10era murriztuko ditu fentaniloa dela eta Txinako produktuen gainean ezarritako muga-zergak, eta, trukean, Pekinek lur arraroak inportatzen utziko die Ameriketako Estatu Batuei eta fentaniloaren trafikoaren aurkako kontrolak indartuko ditu.

Ameriketako Estatu Batuetako presidenteak iragarri du akordioa, 2019tik Txinako buruzagiarekin izandako lehen bileraren ostean. Halaber, Txinak soja estatubatuarra berriz kantitate handitan erosiko du, eta fentaniloaren trafikoaren aurkako kontrolak indartuko ditu. Xi Jinpingek, berriz, epe luzerako lankidetza eskatu dio AEBri, "gurpil zoro batean ez erortzeko". 

Txinako 'Istanbul Bridge' zamaontziak Artikoan barrena lehen bidaia komertziala egin berri du Europara iritsi ahal izateko. Zetaren bide berria ere deitu diotenari esker, Asiako erraldoiaren eta Europaren arteko nabigazio denbora heren bat baino gehiago murriztuko da ohiko bidearekin alderatuta (Suezko kanala), eta horrek aukera berriak irekiko dizkie Txinako AliExpress, Shein eta Temu erraldoiei, besteak beste. 

Urakan-haizeek Hong Kong geldiarazi dute gaur. Taiwanen, supertifoiak gutxienez 14 hildako, hogei bat zauritu eta 100 desagertu baino gehiago utzi ditu. Hildako gehienak etxeko lehen solairuan zeuden adinekoak ziren, eta ezin izan zituzten garaiz ebakuatu. 

Aste honetan Madrilen merkataritza negoziazioen laugarren erronda egin ondoren, bi potentziek "akordio esparru" bat lortu zuten TikToken inguruan. Gomendioen motorra nork kontrolatzen, mantentzen eta eguneratzen duen zehaztea da puntu erabakigarria, hori baita TikTokek Estatu Batuetan duen arrakastaren (150 milioi erabiltzaile) gakoetako bat.

Tiananmen plazako desfile militarrera ikustera zihoazela, Errusiako eta Txinako presidentearen arteko elkarrizketa jaso du giro-mikrofono batek. "Lehen, oso gutxitan iristen zen jendea 70 urte bizitzera, gaur egun, ordea, 70 urterekin gaztea zara oraindik", esan dio Xik Putini, interpretearen laguntzaz.

Desfile militarrean Xi Jinping Txinako presidentea izan da, Vladimir Putin eta Kim Jong-un Errusiako eta Ipar Koreako buruzagiekin batera. "Txinako nazioaren gaztetze handia geldiezina da eta, zalantzarik gabe, bakearen eta gizateriaren garapenak garaituko du", iragarri du Txinako presidenteak. 

Shangaiko Lankidetza Erakundeko herrialdeak "mundu multipolar adierazgarriagoa, demokratikoagoa eta bidezkoagoa" eraikitzearen alde agertu dira, eta Nazio Batuen "koordinazioaren eginkizun nagusia" nabarmendu dute.

Errusiako presidenteak Shanghaiko Elkarlan Erakundearen goi-bileran hasiko du Txinara egingo duen lau eguneko bisita ofiziala. Hainbat urtetako liskarren eta tentsioaren ostean, Txina eta India "lagunak eta bizilagun onak" izan behar direla esan dio Xi Jinping Txinako presidenteak Narendra Modi Indiako lehen ministroari igande honetan.

Txinan goraldian daude elkarrekin bizitzea erabakitzen duten emakumeen komunitateak, familia tradizional bat eraiki beharrean. Beren burua zaintzeko libre bizitzea aldarrikatzen dute emakume horiek.

Txinak giza itxurako Roboten Munduko Jokoak inauguratu ditu. Hiru egunetan zehar, adimen artifizialean eta robotikan egindako aurrerapenak erakutsi nahi ditu, 16 herrialdetako 280 talderen parte-hartzearekin. Atletismoan eta mahai-tenisean lehiatzeaz gain, beste erronka batzuk ere izango dituzte, sendagaiak sailkatu, materialak manipulatu eta garbiketa-lanak ere egin beharko baitituzte.