Memoria Historikoa

Justizia eta Giza Eskubideetako sailburuak barkamena eskatu die duela 40 urte GALek Baionako Monbar Hotelean hil zituen biktimen senideei, "lau hamarkadako erakundeen presentzia faltagatik eta isiltasun sozialagatik". 

Maria Jesus San Jose sailburuak hainbat politikari ohik egindako adierazpenak ere gaitzetsi ditu eta esan du “mina eragiteko, demokraziaren sinesgarritasuna urratzeko eta giza eskubideen defentsan sustraiak dituen alderdi politiko baten siglak zikintzeko bakarrik” balio izan zutela.

"Garai zailak bizi ditugu, eta are ilunagoak etor daitezke, baina herri honek eta nazio askapenerako mugimenduak badakite zer den hori. Frankismoari, torturari eta gerra zikinari aurre egiteko gai izan ginen, estrategiaz aldatu eta ziklo politiko berri bat irekitzeko, eta gai izango gara herri hau independentziara eta sozialimora eramateko ere", azpimarratu du Sortuko idazkari nagusiak.

EHKSk ekitaldi politikoa egin du gaur eguerdian Zarautzen, "Atzoko eta gaurko faxismoaren aurka", Juan Paredes 'Txiki' eta Angel Otaegi ETAko kideen fusilamenduaren 50. urteurrena dela eta. Frankismoaren kontra borrokatu zirenei omenaldia egin eta gaur egun ere borroka antifaxista beharrezkoa dela nabarmendu dute ekitaldian.

Mende erdi joan da frankistek Jon Paredes Txiki eta Angel Otaegi fusilatu zituztenetik. Urte horietan guztietan, haien senideek lan gogorra egin dute memoria ez galtzeko. Instituzioek oso ahaztuta izan dituztela esan dute; izan ere, bi gazteak ez zituzten biktimatzat aitortu 2012. urtera arte.

Frankismoaren biktimak direla esan dute EAJk eta PSE-EEk, baina terrorismoa ez lausotzeko eskatu dute. EH Bilduk haien memoria defendatu du, frankismoaren aurkako borrokaren "erreferente" gisa, eta PPk eskatu du egin zituzten "krimenak" gogoratzeko.

Zarautzen ostiral honetan eta Azpeitian ostegunean aitortu dituzte Frankoren diktaduran fusilatutako bi gazteak, eta adierazpen instituzionalak irakurri dituzte "egin zitzaien injustiziaren aurrean elkartasuna eta gizatasuna” adierazteko.

Lau pertsona hil zituzten, tirokatuta, eta bostgarren bat zauritu zuten. Urte batzuk geroago hilketaren autore materialak epaitu zituzten: Marseillako bi mertzenario. Epaiketan zehar, Espainiako Estatuko zerbitzu sekretuek kontratatu zituztela aitortu zuten, baina ikerketa itxi zuten, froga faltagatik.

"'Txiki' eta Otaegi gobernu frankistak fusilatu zituen, biktimak dira, eta giza eskubideen urraketa onartezina jaso zuten, baina urteurren hau ezin da instrumentalizazio gisa erabili", adierazi du Maria Ubarretxena Eusko Jaurlaritzaren bozeramailea gobernu bilareraren osteko prentsaurrekoan. 

EITBk Paris erdialdeko Marceau etorbideko 11. zenbakian dagoen eraikin sinbolikoaren barrualdea bisitatu du. Erbesteko Eusko Jaurlaritzaren egoitza izan zen eraikina "justizia eta memoria historikoa konpontzeko ekintza gisa" berreskuratu izana pozik hartu dute jeltzaleek.

Marceau etorbideko eraikinak ekitaldi hunkigarria hartu du larunbat honetan, eta bertan izan dira Aitor Esteban EBBko egungo presidentea eta Andoni Ortuzar EBBko presidente ohia (bere agintaldian berreskuratu zuen EAJk eraikina). Horiekin batera izan dira Imanol Pradales lehendakaria eta Eusko Jaurlaritzako hainbat sailburu, Kongresuko, Senatuko eta Europako Parlamentuko bozeramaile jeltzaleak eta Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako Batzar Nagusietako presidenteak, besteak beste.

Eusko Jaurlaritzako zenbait sailburu eta buruzagi jeltzale izango dira gaur Frantziako hiriburuan, nazien okupazioaren garaian, 1940an, lehen Eusko Jaurlaritzari konfiskatu zioten eraikina itzuli dietela ospatzeko.

Monumentuari buruzko xedapen espezifiko bat sartzeko memoria historikoaren araudia aldatu zuen Foru Legean oinarritzen da erabakia. Lege horrek monumentuari esanahi berri bat ematea derrigortzen du, haren erabilerak hezkuntza eta memoria demokratikorako helburuetara mugatzen ditu, eta frankismoa goraipatzeko elementuak kentzea ezartzen du.

Memoria demokratikoarekin eta 1936ko kolpe militarrean eta diktadura urteetan indarkeria, errepresioa eta erbestea jasan zutenen errekonozimenduarekin duen konpromisoa berretsi du hiriak. Udal agintariek, elkarteek, erakundeetako ordezkariek eta herritarrek parte hartu dute ekitaldian.

Filmak Donostiako Zinemaldiaren 73. edizioko Zinemira sailean parte hartuko du, eta azaroaren 4an iritsiko da zinema aretoetara.

Ebazpen horiekin 84 dira jada orian arte  16/2019 Foru Legearen esparruan indarkeria politikoaren biktima gisa aitortutako pertsonak. 

Irailaren 27an 50 urte beteko dira fusilatu zituztenetik, eta alderdiak Iruñean egingo den oroimen-ekitaldian parte hartzeko deia egin du. Ekitaldi horiek "mina" eragiten dutela diotenei buruz, Sorturen iritziz, oraindik "lehen eta bigarren mailako biktimak" daude.

Frankistek Valcalderan hildako 51 errepublikanoen senideak eta ordezkari politikoak berriro elkartu dira, sarraskiaren 89. urteurrenean omenaldia egiteko. Iruñeko errepublikanismo eta sindikalismoaren intelektualak eta buruzagi nabarmenak ziren.

Nafarroako Gobernuko bigarren presidenteorde eta Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako kontseilari Ana Ollo izan du buru Ignacio Francisco Canedaren gorpuzkiak senitartekoei emateko ekitaldiak. AEBn jaiotako anarkista gazte hori Gerra Zibilean San Kristobal gotorlekutik ihes egiten saiatu ondoren fusilatu zuten. 1936ko ekainetik zegoen bertan preso, bere aktibismo politikoagatik.